10.2 Δρόμο παίρνω... δρόμο αφήνω

Προσωπικές είναι οι αντωνυμίες που φανερώνουν τα τρία πρόσωπα του λόγου: εγώ (α' πρόσ.), εσύ (β' πρόσ.), αυτός, -ή, -ό (γ' πρόσ.).

Οι προσωπικές αντωνυμίες, που διαθέτουν δυνατούς και αδύνατους τύπους, κλίνονται ως εξής:

Αδύνατοι τύποι

Είναι οι αντωνυμίες που φανερώνουν σε ποιον ανήκει κάτι (τον κτήτορα). Κτητικές αντωνυμίες είναι:

α) Οι γενικές των αδύνατων τύπων της προσωπικής αντωνυμίας (μου, σου, του, της, του/μας, σας, τους), όταν ακολουθούν ουσιαστικό’ π.χ. το σπίτι τους.

β) Το επίθετο δικός, -ή, -ό με τις γενικές των αδύνατων τύπων της προσωπικής αντωνυμίας:

Είναι οι αντωνυμίες που φανερώνουν πως το ίδιο πρόσωπο ενεργεί και το ίδιο δέχεται την ενέργεια.

Οι αυτοπαθείς αντωνυμίες σχηματίζονται από το όνομα εαυτός και τη γενική των αδύνατων τύπων της προσωπικής αντωνυμίας και είναι α', β' και γ' προσώπου:

- α' προσώπου: ο εαυτός μου - ο εαυτός μας

του εαυτού μου - του εαυτού μας ή των εαυτών μας

τον εαυτό μου - τον εαυτό μας ή τους εαυτούς μας

- β' προσώπου: ο εαυτός σου - ο εαυτός σας

του εαυτού σου - του εαυτού σας ή των εαυτών σας

τον εαυτό σου - τον εαυτό σας ή τους εαυτούς σας

- γ' προσώπου: ο εαυτός του/της - ο εαυτός τους

του εαυτού του/της - του εαυτού τους ή των εαυτών τους τον εαυτό του/της - τον εαυτό τους ή τους εαυτούς τους

Είναι οι αντωνυμίες που ορίζουν και ξεχωρίζουν κάτι από άλλα του ίδιου είδους.

Ως οριστικές αντωνυμίες χρησιμοποιούνται τα επίθετα:

α) ο ίδιος, η ίδια, το ίδιο (με το άρθρο)· π.χ. Με ειδοποίησε ο ίδιος ο αδερφός του.

β) μόνος, μόνη, μόνο (χωρίς το άρθρο) + γενική των αδύνατων τύπων των προσωπικών αντωνυμιών (μόνος, -η, -ο μου/σου / του / της, μόνοι, -ες, -α μας/ σας/τους/ π.χ. Θα πάει μόνος του.

Είναι οι αντωνυμίες που χρησιμοποιούμε όταν δείχνουμε.

Δεικτικές αντωνυμίες είναι οι ακόλουθες:

α) αυτός, αυτή, αυτό· π.χ. Αυτό το σπίτι είναι παλιό.

β) (ε)τούτος, (ε)τούτη, (ε)τούτο· π.χ. Ετούτη είναι η κόρη του.

γ) εκείνος, εκείνη, εκείνο· π.χ. Εκείνο ήταν κάποτε το σπίτι του.

δ) τέτοιος, τέτοια, τέτοιο· π.χ. Δεν έχω άλλο τέτοιο μολύβι.

ε) τόσος, τόση, τόσο ^- π.χ. Πέρασε τόσος καιρός!

Είναι οι αντωνυμίες με τις οποίες μια ολόκληρη πρόταση ανα­φέρεται σε μια άλλη λέξη.

Αναφορικές αντωνυμίες είναι οι εξής:

α) που (άκλιτο)· π.χ. Αυτό είναι το βιβλίο που μου πήρε.

β) ο οποίος, η οποία, το οποίο^- π.χ. Δεν είναι σωστό να πάρεις κάτι το οποίο δε σου ανήκει.

γ) όποιος, όποια, όποιο^- π.χ. Πάρε όποιο μολύβι θες.

δ) ό,τι (άκλιτο)^- π.χ. Δώσε μου ό,τι πράγματα έχεις.

ε) όσος, όση, όσο π.χ. Θα πάρει όσα ζήτησε.

Είναι οι αντωνυμίες που χρησιμοποιούμε όταν ρωτάμε.

Ερωτηματικές αντωνυμίες είναι οι εξής:

α) τι (άκλιτο)^- π.χ. Τι θέλεις;

β) ποιος, ποια, ποιο^- π.χ. Δε μου είπε ποιος ήρθε.

γ) πόσος, πόση, πόσο ^- π.χ. Με ρώτησε πόση ώρα πέρασε.

Είναι οι αντωνυμίες που χρησιμοποιούμε για ένα πρόσωπο ή πράγμα που δεν το ονομάζουμε είτε γιατί δεν το ξέρουμε είτε γιατί δε θέλουμε.

Αόριστες αντωνυμίες είναι οι ακόλουθες:

α) ένας, μια, ένα (το ίδιο με το αριθμητικό και το αόριστο άρθρο)· π.χ. Μου έλε­γε ένας κάποτε ότι...

β) κανένας (κανείς), καμιά (καμία), κανένα^- π.χ. Δεν υπάρχει κανείς εδώ.

γ) κάποιος, κάποια, κάποιο^- π.χ. Πέρασαν κάποια παιδιά.

δ) άλλος, άλλη, άλλο^- π.χ. Πάρε άλλο μολύβι.

ε) μερικοί, μερικές, μερικά^- π.χ. Θα λείψω για μερικές μέρες.

στ) κάτι, κατιτί (άκλιτα)· π.χ. Δεν έχω κάτι να πω.

ζ) τίποτε (τίποτα)^- π.χ. Δε βρήκε τίποτα εκεί.

η) κάμποσος, κάμποση, κάμποσο^- π.χ. Χρειάστηκε κάμποση ώρα να το κάνει.

θ) κάθε^- καθένας, καθεμιά (καθεμία), καθένα^- π.χ. Κάθε άνθρωπος είναι δια­φορετικός.

ι) καθετί (άκλιτο)^- π.χ. Αγαπά καθετί το ελληνικό.

ια) (ο, η, το) δείνα^- π.χ. Χάθηκε, λέει, το σκυλί του δείνα.

ιβ) (ο, η, το) τάδε^- π.χ. Όταν θα ξέρω, θα σου πω να συναντηθούμε την τάδε ώρα.