03.12 Η δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου - Ο Διονύσιος Σολωμός

Οι Τούρκοι θέλοντας να συντρίψουν την ελληνική επανάσταση έστειλαν στην Πελοπόννησο τον Ιμπραήμ και στη Στερεά Ελλάδα τον νικητή της μάχης στο Πέτα Κιουταχή. Ο τελευταίος ξεκινάει τον Φεβρουάριο του 1825 με πολυάριθμο στρατό από τη Λάρισα για το Μεσολόγγι θέλοντας να ανοίξει τον δεύτερο δρόμο για την Πελοπόννησο.

• Το μεγαλύτερο μέρος της πόλης περιβάλλεται από ρηχή λιμνοθάλασσα.
• Το υπόλοιπο μέρος καλύπτεται από τάφρους και τείχη.
• Είναι έδρα του Φαναριώτη πολιτικού Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου.
• Είχε φτάσει εκεί ο Άγγλος ποιητής Μπάυρον μαζί με άλλους φιλέλληνες.
• Εκεί λειτουργούσε νοσοκομείο, μηχανουργείο (κατασκευή πολεμικού υλικού) και τυπογραφείο (εκδίδονταν δυο εφημερίδες).
• Στην πόλη είχαν καταφύγει πρόσφυγες και πολλοί πολεμιστές, κυρίως Σουλιώτες.

Θεόδωρος Βρυζάκης : Η υποδοχή του Βύρωνα στο Μεσολόγγι

Ο Κιουταχής φθάνει στο Μεσολόγγι και από τον Απρίλιο του 1825 το πολιορκεί.

Οι πολιορκημένοι χωρίς σημαντική βοήθεια από τους υπόλοιπους Έλληνες, λόγω του εμφυλίου πολέμου, κατάφεραν να αντισταθούν για περίπου έναν χρόνο. 

Ο Μιαούλης με τα καράβια του κατάφερνε να σπάει τον τουρκικό αποκλεισμό στη θάλασσα και να μεταφέρει τρόφιμα και πολεμοφόδια στους Μεσολογγίτες.

Οι πολιορκημένοι με τη βοήθεια του Καραϊσκάκη και άλλων οπλαρχηγών της Στερεάς επιτίθενται στο στρατό του Κιουταχή και τον αναγκάζουν να χαλαρώσει την πολιορκία.

Κιουταχής

Ανδρέας Μιαούλης

Γεώργιος Καραϊσκάκης

Ιμπραήμ

Τον Δεκέμβριο του 1825 φθάνει στο Μεσολόγγι ο Ιμπραήμ που ανέλαβε την αρχηγία της πολιορκίας, οργάνωσε καλύτερα τον τουρκικό στρατό και έκανε πιο στενή την πολιορκία.

• Η στενή πολιορκία εξαντλεί τους πολιορκημένους
• Οι οπλαρχηγοί της Στερεάς χωρίς οργάνωση και χρήματα δεν μπορούσαν να βοηθήσουν τους Μεσολογγίτες.
• Ο Μιαούλης από την άλλη, παρά τις προσπάθειές του δεν μπορούσε πλέον να σπάσει τον ναυτικό αποκλεισμό και να μεταφέρει τρόφιμα και πολεμοφόδια.
• Η πείνα και οι αρρώστιες αρχίζουν να εξαντλούν τους πολιορκημένους.
• Αποφασίζουν τα μεσάνυχτα (Σαββάτου του Λαζάρου προς Κυριακή των Βαΐων, 9 προς 10 Απριλίου 1826) να βγουν (να κάνουν έξοδο) από τα τείχη της πόλης σπάζοντας τον κλοιό των τουρκοαιγυπτίων τους οποίους θα αιφνιδίαζαν.

Πράγματι, χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες, (Δημήτρης Μακρής, Νότης Μπότσαρης και Κίτσος Τζαβέλλας) και ξεκίνησαν την Έξοδο.

Δημήτρης Μακρής

Νότης Μπότσαρης

Κίτσος Τζαβέλλας

Ανάμεσα στους πολεμιστές ήταν και τα γυναικόπαιδα, ενώ όσοι δεν μπορούσαν να ακολουθήσουν έμειναν στην πόλη.

Ανοίγοντας τις πύλες όμως οι Τούρκοι τους περίμεναν και το σχέδιο απέτυχε.

Μερικοί επιμένουν στην έξοδο και σώζονται, ενώ οι περισσότεροι προσπαθώντας να γυρίσουν στην πόλη εξοντώθηκαν από τους Τούρκους.

Το Μεσολόγγι κυριεύεται και ισοπεδώνεται.

Ο Χρίστος Καψάλης έβαλε φωτιά στην μπαρουταποθήκη, όπου είχαν βρει καταφύγιο γυναικόπαιδα και τραυματίες, για να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων.

Τα γυναικόπαιδα που αιχμαλωτίστηκαν, πουλήθηκαν ως σκλάβοι.

Θεόδωρος Βρυζάκης : Η Έξοδος

E. De Lunsac : Η έξοδος

E. Delacroix : Η Ελλάδα πάνω στα ερείπια του Μεσολογγίου

Θεόδωρος Βρυζάκης : Ο Χρίστος Καψάλης βάζει φωτιά στην πυριτιδαποθήκη

Διονύσιος Σολωμός

Η αντίσταση και η πτώση του Μεσολογγίου όπως άλλοτε η καταστροφή της Χίου διαδίδονται στην Ευρώπη από τα έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών. Ένας από αυτούς, ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός από τη Ζάκυνθο, έγραψε το έργο «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι».

03.12 Η δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου - ο Διονύσιος Σολωμός

Τάφρος : Βαθύ αυλάκι που έχει ανοιχτεί μέσα στο έδαφος.

1. Οι συνθήκες διαβίωσης στο πολιορκημένο Μεσολόγγι

«Ερευνώντας με τη σειρά όλα τα σπίτια, βρήκαμε αρκετές ποσότητες αλεύρι. Αυτό μοιράστηκε μ' ένα φλιτζάνι ως μέτρο. Εμοίρασαν κι από ένα φλιτζάνι κουκιά. Άρχισαν λοιπόν να σμίγουν αυτό το λίγο κουκί και αλεύρι στον τέντζερη και να βάνουν μέσα και καβούρια... Ένας γιατρός εμαγείρευσε το σκύλο του με λάδι, από το οποίον είχαμε αρκετό και επαινούσε το φαγί του ότι ήταν το πιο νόστιμο. Οι στρατιώτες τότε πια άρπαζαν οποιονδήποτε σκύλο ή γάτα έβρισκαν στο δρόμο. Όμως, από τις 15 του Μάη αρχίσαμε τις πικραλήθρες, χορτάρι της θάλασσας. Το βράζαμε πέντε φορές ως ότου έβγαινε η πικράδα και το τρώγαμε με ξίδι και λάδι σαν πατάτα αλλά και με ζουμί από καβούρια. Επιδοθήκαμε και στους ποντικούς και ήταν τυχερός αυτός που μπορούσε να πιάσει έναν. Βατράχια, δυστυχώς δεν βρίσκαμε. Από την έλλειψη τροφής αύξαιναν οι αρρώστιες: πονόστομος και αρθρίτιδα».

Νικολάου Κασομούλη, Ενθυμήματα Στρατιωτικά, εισαγωγή-σημειώσεις Γιάννης Βλαχογιάννης, τόμ. 2, Αθήνα 1998, σσ. 241-243.

(Ελεύθερη απόδοση στα νέα ελληνικά)  

2. Διονύσιος Σολωμός, Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι. Σχεδίασμα Β'

«Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει^.
Λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί, κι η μάνα το ζηλεύει.
Τα μάτια η πείνα εμαύρισε Στα μάτια η μάνα μνέει*
Στέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράμερα και κλαίει:
"Έρμο τουφέκι σκοτεινό, τι σ' έχω γω στο χέρι;
Οπού συ μούγινες βαρύ κι ο Αγαρηνός* το ξέρει"».

Διονυσίου Σολωμού. Άπαντα, τόμ. 1, Ποιήματα, Αθήνα 1993, στ' έκδοση, σ. 215.

* μνέει = ορκίζεται

* Αγαρηνός = Τούρκος

Ο λόρδος Μπάιρον

Ο Άγγλος ποιητής λόρδος Μπάιρον (1788-1824) αποτελεί αναμφίβολα την πιο σημαντική μορφή των Φιλελλήνων, που, εμπνεόμενοι από τον αγώνα της, έφτασαν στην επαναστατημένη Ελλάδα για να τη βοηθήσουν. Καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια. Επισκέφθηκε την Ελλάδα το 1823. Αμέσως πήγε στο Μεσολόγγι, όπου ασχολήθηκε με την οργάνωση στρατιωτικών σωμάτων δαπανώντας μάλιστα για τον σκοπό αυτό μεγάλο μέρος της περιουσίας του. Όμως οι σκληρές συνθήκες διαβίωσης επιβάρυναν την ήδη κλονισμένη υγεία του. Πέθανε στο Μεσολόγγι από υψηλό πυρετό στις 19 Απριλίου του 1824. Ο Διονύσιος Σολωμός του αφιέρωσε το παρακάτω ποίημα:

Εις το θάνατο του Λορδ Μπάιρον
«Λευτεριά, για λίγο πάψε
Να χτυπάς με το σπαθί.
Τώρα σίμωσε και κλάψε
Εις του Μπάιρον το κορμί».
.....................................

Διονυσίου Σολωμού. Άπαντα, τόμ. 1, Ποιήματα,
Αθήνα 1993, στ' έκδοση, σ. 101.

• Ποιο ήταν το σχέδιο των πολιορκημένων Μεσολογγιτών κατά την έξοδο τους από την πόλη και τι έγινε τελικά;
• Με βάση την Πηγή 1, ποιες ήταν οι συνθήκες διαβίωσης των πολιορκημένων στο Μεσολόγγι;