03.11 Ο Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο - Ο Παπαφλέσσας

Είδαμε σε προηγούμενο μάθημα ότι ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος κατέστρεψε την Κάσο και τα Ψαρά ενώ κατέστειλε την επανάσταση στην Κρήτη. Αρχηγός του στόλου ήταν ο Ιμπραήμ, γιος του πασά της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλή.

Τον χειμώνα του 1824 ο Ιμπραήμ αποβιβάστηκε στη Μεθώνη της Πελοποννήσου.

Από το φθινόπωρο του 1823 οι Έλληνες βρίσκονταν σε εμφύλιο μεταξύ τους (Στερεοελλαδίτες, Νησιώτες, κοτζαμπάσηδες και πολιτικοί με αρχηγό τον Υδραίο Γεώργιο Κουντουριώτη από τη μια πλευρά και στρατιωτικοί με αρχηγό τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη από την άλλη).

Υπερίσχυσε η πρώτη ομάδα, η οποία αφού εξόντωσε τους Πελοποννήσιους οπλαρχηγούς, τους φυλάκισε και διαχειρίστηκε σπάταλα το πρώτο δάνειο που πήρε η Ελλάδα από την Αγγλία.

Όπως ήταν αναμενόμενο οι Έλληνες δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τον Ιμπραήμ.

Ο Ιμπραήμ προσπάθησε να καταλάβει τον όρμο του Ναυαρίνου, ώστε να έχει ασφαλές καταφύγιο ο στόλος του, ενώ πολιόρκησε τα άλλα κάστρα της Πελοποννήσου, αναγκάζοντας τους πολιορκημένους να του τα παραδώσουν.

H κυβέρνηση διόρισε αρχηγό τον πλοίαρχο Σκούρτη για ν΄ αντιμετωπίσει τον Ιμπραήμ, αν και η σύγκρουση δε θα γινόταν στη θάλασσα αλλά στην ξηρά. Έτσι, εύκολα ο Ιμπραήμ διέλυσε το στρατό του Σκούρτη στη μάχη στο Κρεμμύδι (Απρίλιος 1825) και ανενόχλητος κατέλαβε τη Μεσσηνία.

Ιμπραήμ

Παπαφλέσσας

Ο Υπουργός Εσωτερικών Παπαφλέσσας ζητάει την απελευθέρωση των στρατιωτικών, για να σωθεί η επανάσταση.

Ο ίδιος στα τέλη Μαΐου του 1825 οχυρώθηκε στο Μανιάκι, για να εμποδίσει τον Ιμπραήμ να περάσει στο εσωτερικό της Πελοποννήσου. Στις 20 Μαΐου 1825 ο Παπαφλέσσας μένοντας με 300 άνδρες προσπάθησε να αντιμετωπίσει τους 6.000 άνδρες του Ιμπραήμ. Οι Έλληνες σκοτώθηκαν ως τον τελευταίο.

Λέγεται ότι μετά τη μάχη ο Ιμπραήμ αναζήτησε το πτώμα του Παπαφλέσσα, ζήτησε να καθαριστεί και να τοποθετηθεί όρθιο για να τον τιμήσει για την ανδρεία και την αυταπάρνηση που επέδειξε.

Η μάχη στο Μανιάκι

Το φίλημα

Το μνημείο στο Μανιάκι

Μετά την ήττα στο Μανιάκι η κυβέρνηση έδωσε γενική αμνηστία στους φυλακισμένους οπλαρχηγούς και όρισε αρχιστράτηγο τον Κολοκοτρώνη, καθώς φαινόταν ότι η επανάσταση κινδύνευε.

Ο Ιμπραήμ έφτασε στην Τρίπολη που την κατέλαβε ανενόχλητος. Στη συνέχεια κινήθηκε προς το Ναύπλιο, την πρωτεύουσα των επαναστατημένων Ελλήνων, αλλά στους Μύλους της Λέρνης (13 Ιουνίου 1825) τον περίμεναν οχυρωμένοι ο Δημήτριος Υψηλάντης και ο Μακρυγιάννης αναγκάζοντάς τον να επιστρέψει στην Τρίπολη. Αν έπεφταν οι Μύλοι, θα παραδινόταν και το Ναύπλιο και εκεί θα τελείωνε η Επανάσταση.

Δημήτριος Υψηλάντης

Οι κινήσεις του Ιμπραήμ

Μακρυγιάννης

Φαβιέρος

Ο Κολοκοτρώνης για να αντιμετωπίσει τον στρατό του Ιμπραήμ επέλεξε την τακτική του κλεφτοπόλεμου και είχε επιτυχίες καθώς προκαλούσε μεγάλες φθορές. Ο στρατός όμως του Ιμπραήμ, οργανωμένος όπως οι ευρωπαϊκοί στρατοί, δεν μπορούσε να αντιμετωπιστεί με κλεφτοπόλεμο. Η κυβέρνηση αποφάσισε τότε να οργανώσει τακτικό στρατό και ανέθεσε την εκπαίδευσή του στον Γάλλο φιλέλληνα Κάρολο Φαβιέρο (Charles Nicolas Fabvier).

03.11 Ο Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο - Ο Παπαφλέσσας

Αμνηστία : Η παραγραφή ποινικού ή πολιτικού αδικήματος με ειδικό νόμο.

Ναύπλιο : Παραθαλάσσια πόλη της Πελοποννήσου, πρωτεύουσα των επαναστατημένων Ελλήνων.

Κλεφτοπόλεμος : Πολεμική τακτική που βασιζόταν σε αιφνιδιαστικές επιθέσεις και χρησιμοποιήθηκε από τους κλέφτες στα χρόνια της Τουρκοκρατίας πολεμώντας εναντίον τακτικού στρατού.

1. «Ο Ιμπραήμ μου έστειλε μήνυμα κάποτε ρωτώντας γιατί δεν μένω να πολεμήσουμε. Εγώ του απάντησα να πάρει πεντακόσιους ή και χίλιους άνδρες και να πάρω κι εγώ άλλους τόσους και τότε να πολεμήσουμε, ή αν θέλει ας έλθει να μονομαχήσουμε οι δυο μας. Αυτός δεν μου έστειλε καμία απάντηση. Και αν δεχόταν την πρότασή μου θα το έκανα με όλη μου την καρδιά διότι έλεγα ας χανόμουν, ας πήγαινα, αν τον σκότωνα θα έσωζα το έθνος μου».

Κολοκοτρώνη Απομνημονεύματα, Καταγραφή Γ. Τερτσέτη, επιμέλεια Τάσος Βουρνάς, Αθήνα 1983, σ. 202.

(Απόδοση στα νέα ελληνικά)

2. «Πριν φτάσει ο Κολοκοτρώνης, ο Γρηγόριος Δικαίος Παπαφλέσσας και ο Παναγιώτης Κεφάλας είχαν καταλάβει μία θέση, το Μανιάκι, στην Αρκαδία με 600 περίπου άνδρες. Σ' αυτούς επιτέθηκε ο Ιμπραήμ και αφού πολέμησαν ανδρεία, όπως άλλοι Λεωνίδες και Σπαρτιάτες, σκοτώθηκαν όλοι στη θέση αυτή, ακλόνητοι, σφάζοντας και σφαζόμενοι. Και κοντά σε αυτά και άλλο δυστύχημα συνέβη: σκοτώθηκε και ο γιος του Εμμανουήλ Παπά».

Νικολάου Κασομούλη, Ενθυμήματα Στρατιωτικά, εισαγωγή-σημειώσεις Γιάννης Βλαχογιάννης, τόμ. 2,Αθήνα 1998, σ. 68.

(Απόδοση στα νέα ελληνικά)

Εμφύλιες διαμάχες

Από το φθινόπωρο του 1823 έως τις αρχές του 1825 η Επανάσταση δοκιμάστηκε σκληρά από τις διαμάχες και τις έριδες ανάμεσα στους Έλληνες επαναστάτες. Προσωπικά συμφέροντα, τοπικές διενέξεις και μικροψυχίες απείλησαν να καταστρέψουν όσα με τόσες θυσίες και κόπους είχαν κερδηθεί στα πεδία των μαχών τα δύο πρώτα χρόνια. Χρειάστηκε να αποβιβαστεί στην Πελοπόννησο ο Ιμπραήμ Πασάς, για να διαπιστώσουν οι Έλληνες πόσο κακό είχαν κάνει μονάχοι τους στην εθνική υπόθεση. Οι παρακάτω στροφές από τον «Ύμνο εις την Ελευθερία» του Διονύσιου Σολωμού εκφράζουν τα αισθήματά του για τις εμφύλιες διαμάχες των Ελλήνων:

Ύμνος εις την Ελευθερία, στροφές 144-145
«η Διχόνοια που βαστάει
Ένα σκήπτρο η δολερή.
Καθενός χαμογελάει,
Πάρ' το, λέγοντας και σύ.

Κειό το σκήπτρο που σας δείχνει
Έχει αλήθεια ωραία θωριά.
Μην το πιάστε, γιατί ρίχνει
Εισέ δάκρυα θλιβερά».

Διονυσίου Σολωμού. Άπαντα, τόμ. 1, Ποιήματα,
Αθήνα 1993, στ' έκδοση, σ. 95

• Ποια ήταν τα αποτελέσματα της μάχης στο Μανιάκι;
• Με βάση τα κείμενα των πηγών, ποιο ήταν το ηθικό των Ελλήνων αγωνιστών που πολέμησαν τον Ιμπραήμ στο Μανιάκι;