 |
 |
 |
Πώς ξεκίνησε η Επανάσταση στη Στερεά Ελλάδα ;
Η κήρυξη της Επανάστασης στη Στερεά Ελλάδα συναντούσε δυσκολίες επειδή :
- Η περιοχή δεν ήταν πυκνοκατοικημένη και ιδιαίτερα στα δυτικά.
- Οι πρόκριτοι δεν είχαν μεγάλη πολιτική εμπειρία.
- Υπήρχε μεγάλος πληθυσμός Τούρκων.
- Υπήρχε ισχυρός τουρκικός στρατός στη Λαμία, τη Χαλκίδα και την Ήπειρο (Χουρσίτ Πασάς).
Παρ' όλα αυτά όμως υπήρχαν ξακουστοί Κλέφτες και Αρματολοί και η Επανάσταση ξεκίνησε πιο συντονισμένα απ' ό,τι στην Πελοπόννησο.
Πότε πάρθηκε η απόφαση για Επανάσταση ;
Τον Ιανουάριο του 1821 πολλοί οπλαρχηγοί της Στερεάς Ελλάδας συγκεντρώθηκαν στη Λευκάδα και πήραν την απόφαση για τον ξεσηκωμό. Εκεί ορκίστηκαν μεταξύ τους, για να επισφραγίσουν απόφασή τους. Κάτι ανάλογο έγινε στη Μονή του Οσίου Λουκά στη Βοιωτία στα μέσα Μαρτίου του 1821.
Ποιες ήταν οι πρώτες επαναστατικές ενέργειες ;
Οι πρώτες μάχες έγιναν στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα :
- Ο Πανουργιάς με τη βοήθεια των Γαλαξιδιωτών κατέλαβε και απελευθέρωσε τα Σάλωνα (την Άμφισσα).
- Στη συνέχεια απελευθερώθηκαν το Λιδωρίκι, η Λιβαδειά, η Αταλάντη, και η Θήβα, ενώ οι επαναστάτες έφτασαν μέχρι την Αθήνα περιορίζοντας τους Τούρκους στην Ακρόπολη.
- Με τη βοήθεια του Υδραίου καπετάνιου Αντώνη Κριεζή που κανονιοβόλησε με το καράβι του τους Τούρκους, απελευθερώθηκε η Χαλκίδα.
 |
 |
 |
||
| Πανουργιάς Πανουργιάς |
Αντώνιος Κριεζής Αργότερα έγινε 2 φορές Πρωθυπουργός της Ελλάδας. |
Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος |
Ποιες ήταν οι εξελίξεις στη Δυτική Στερεά Ελλάδα ;
Την Ανατολική Στερεά ακολούθησε η Δυτική :
- Απελευθερώθηκε το Βραχώρι (Αγρίνιο), το Αιτωλικό και το Μεσολόγγι.
- Τότε έφτασε και ο Φαναριώτης πολιτικός Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, για να βοηθήσει στον Αγώνα.
Ποια ήταν η αντίδραση των Τούρκων ;
Ο Χουρσίτ από τα Γιάννενα έστειλε στην Ανατολική Στερεά τον Κιοσέ Μεχμέτ και τον Ομέρ Βρυώνη για να καταπνίξουν την Επανάσταση.
Στη γέφυρα του Γοργοπόταμου οι Τούρκοι ανάγκασαν σε υποχώρηση τον Πανουργιά (που τραυματίστηκε) και τον Δυοβουνιώτη. Εκεί σκοτώθηκε και ο Μητροπολίτης Σαλώνων Ησαΐας.
 |
 |
 |
 |
| Γιάννης Δυοβουνιώτης | Οδυσσέας Ανδρούτσος | Αθανάσιος Διάκος | Ομέρ Βρυώνης |
Γιατί η Μάχη της Αλαμάνας ενέπνευσε τους Έλληνες ;
Οι Τούρκοι στράφηκαν προς την Αλαμάνα που υπερασπίζονταν ο Αθανάσιος Διάκος. Αυτός παρ' ότι ειδοποιήθηκε να υποχωρήσει, έμεινε και πολέμησε μέχρι που πιάστηκε αιχμάλωτος.
Ο Ομέρ Βρυώνης του πρότεινε να του χαρίσει τη ζωή με αντάλλαγμα να προσχωρήσει στον στρατό του. Ο Διάκος αρνήθηκε και θανατώθηκε με φρικτό τρόπο.
Ο θάνατός του ήταν δείγμα της αποφασιστικότητας των Ελλήνων να διεκδικήσουν την ελευθερία τους με κάθε κόστος.
Η μάχη στο χάνι της Γραβιάς
Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος κλείστηκε στο χάνι της Γραβιάς με 118 άνδρες, ενώ οι οπλαρχηγοί Πανουργιάς και Δυοβουνιώτης οχυρώθηκαν στα γύρω υψώματα. Κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης οι οχυρωμένοι στα υψώματα γρήγορα οπισθοχώρησαν. Ο Ανδρούτσος με τους άνδρες του έμειναν στο χάνι και συνέχισαν να αποκρούουν τις τουρκικές επιθέσεις. Οι απώλειες ήταν 800 για τους Τούρκους και μόνο 6 για τους Έλληνες.
Τα ξημερώματα ο Ανδρούτσος με τους άνδρες του κατάφεραν να βγουν από το χάνι, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από τους Τούρκους.
Ποια ήταν η σημασία της μάχης στο χάνι της Γραβιάς ;
Η ήττα στο χάνι της Γραβιάς σταμάτησε την πορεία του οθωμανικού στρατού προς την Πελοπόννησο και τόνωσε το ηθικό των εξεγερμένων Ελλήνων, οι οποίοι παραμέρισαν τους δισταγμούς που είχαν σχετικά με την έναρξη του Αγώνα σε ολόκληρη τη Στερεά Ελλάδα.
Οι πηγές αφηγούνται
1. Επιστολή του Οδυσσέα Ανδρούτσου προς τους κατοίκους του Γαλαξιδίου, 22 Μαρτίου 1821
«Αγαπημένοι μου Γαλαξιδιώτες,
Ήταν βέβαια γραμμένα από τον Θεό να πάρουμε τα άρματα μια μέρα και να ορμήξουμε στους τυράννους μας, που τόσα χρόνια χωρίς έλεος μας τυραννούν. Τι τη θέλουμε, αδέλφια, αυτή την πολυπικραμένη ζωή, να ζούμε κάτω από τη σκλαβιά και το σπαθί του Τούρκου να ακονίζεται στα κεφάλια μας; Δεν βλέπετε που τίποτε δεν μας απόμεινε; Οι εκκλησίες μας έγιναν τζαμιά και στάβλοι των Τούρκων. Κανένας δεν μπορεί να πει πως έχει κάτι δικό του, γιατί το πρωί βρίσκεται φτωχός σαν ζητιάνος στο δρόμο, οι οικογένειές μας και τα παιδιά μας βρίσκονται στα χέρια και στην κρίση των Τούρκων. Τίποτε, αδέλφια, δεν μας έμεινε, δεν είναι λοιπόν σωστό να σταυρώσουμε τα χέρια και να κοιτάμε τον ουρανό. Ο Θεός μας έδωσε χέρια, γνώση και νου. ας ρωτήσουμε την καρδιά μας και ας πράξουμε γρήγορα ό,τι μας απαντήσει και ας είμαστε αδέλφια βέβαιοι πως ο πολυαγαπημένος μας Χριστός θα μας προστατεύσει. Ό,τι είναι να κάνουμε θα πρέπει να το κάνουμε μια ώρα γρηγορότερα, γιατί ύστερα θα χτυπάμε τα κεφάλια μας».
(Απόδοση στα νέα ελληνικά)
2. Επιστολή προκρίτων της νήσου Ύδρας προς τους κατοίκους της Εύβοιας
«Ο ιερός ούτος πόλεμος, αδελφοί, γίνεται υπέρ της πατρίδος. Αύτη η θεία εποχή, την οποίαν ο Θεός ευλόγησεν, είναι σωτηρία του χριστιανικού γένους».
Α. Λιγνού, Αρχεία της κοινότητος Ύδρας 1778-1832, Πειραιάς 1926, τ. 7, σσ. 280-281. Π πηγή περιέχεται στη μελέτη του Απόστολου Βακαλόπουλου, Επίλεκτες βασικές ιστορικές πηγές της ελληνικής επαναστάσεως, τόμ. 1, Θεσσαλονίκη 1990, σ. 263.
Ματιά στο παρελθόν
Το δημοτικό τραγούδι
Το δημοτικό τραγούδι είναι ένα λογοτεχνικό είδος, με το οποίο άγνωστοι (σε μας) λαϊκοί ποιητές εξέφραζαν τους καημούς και τους πόθους των ανθρώπων. Ιδιαίτερη κατηγορία δημοτικών τραγουδιών αποτελούν τα κλέφτικα τραγούδια, που δημιουργήθηκαν κυρίως κατά τον 18ο αιώνα, τις παραμονές της Μεγάλης Επανάστασης του 1821 και εμπνεύσθηκαν από τη δράση των Κλεφτών και των Αρματολών.
