 |
 |
 |
Πώς αποφασίστηκε να δημιουργηθεί η Φιλική Εταιρεία ;
Οι Σουλιώτες από το 1635 ως το 1803 αντιστέκονταν στους Τούρκους, τους οποίους πολλές φορές νίκησαν. Ο αγώνας τους κατά των Τούρκων τελείωσε στο Ζάλογγο απ' όπου έπεσαν οι Σουλιώτισσες για να μην αιχμαλωτιστούν από τους Τούρκους και με την ανατίναξη από τον καλόγερο Σαμουήλ της πυριτιδαποθήκης στο Κούγκι, ένα μοναστήρι, όπου είχαν βρει καταφύγιο γέροντες και τραυματίες (1803). Από τους Σουλιώτες αγωνιστές ξεχώρισαν οι οικογένειες των Μποτσαραίων, των Τζαβελαίων, του Περαιβού, του Φωτομάρα, του Κουτσονίκα κ.ά. Οι περισσότεροι συμμετείχαν και διακρίθηκαν στον μεγάλο αγώνα της Επανάστασης του 1821.
 |
 |
 |
| Λάμπρος Κατσώνης | Νότης Μπότσαρης | Φώτος Τζαβέλας |
Ο Λάμπρος Κατσώνης μεταξύ 1787 και 1790 είχε γίνει ο φόβος και ο τρόμος των τουρκικών πλοίων και ο ήρωας όλων των Ελλήνων, ενώ ο Ρήγας Βελεστινλής με το έργο και τα κηρύγματά του άναβε σιγά σιγά τη σπίθα για τη λευτεριά της πατρίδας.
Οι ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας προχώρησαν στην εγγραφή μελών στις ελληνικές παροικίες του εξωτερικού και στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, ενθαρρυμένοι από το επαναστατικό πνεύμα του Ρήγα Βελεστινλή, τους αγώνες του Λάμπρου Κατσώνη και των Σουλιωτών καθώς και την αναταραχή που προκαλούσαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία απείθαρχοι πασάδες όπως π.χ. ο Αλή Πασάς της Ηπείρου.
Τι ήταν η Φιλική Εταιρεία ;
 |
 |
|
|
Το σύμβολο της Φιλικής Εταιρείας |
Χάρτης της Βαλκανικής Χερσονήσου |
Η Φιλική Εταιρεία ήταν μυστική οργάνωση, η οποία ιδρύθηκε το 1814 στην Οδησσό της Ρωσίας από τον Εμμανουήλ Ξάνθο, τον Νικόλαο Σκουφά και τον Αθανάσιο Τσακάλωφ με σκοπό τον συντονισμό των Ελλήνων, ώστε να απελευθερωθούν από τον τουρκικό ζυγό.
 |
 |
 |
||
| Εμμανουήλ Ξάνθος | Νικόλαος Σκουφάς | Αθανάσιος Τσακάλωφ |
Δρούσε μυστικά και στρατολογούσε τα μέλη της με μια μυστική τελετή και με όρκο μπροστά σε ιερέα. Η επικοινωνία γινόταν με κρυπτογραφικό κώδικα και υπέγραφαν με ψευδώνυμα.
 |
| Δ. Τσόκος : Ορκωμοσία Φιλικού |
Ποια υποστήριξη είχε η Φιλική Εταιρεία ;
Η Φιλική Εταιρεία δεν είχε υποστήριξη από κανέναν αλλά στηριζόταν μόνο στον ενθουσιασμό και την υποστήριξη των μελών της (λογίων, πατριωτών, υπαλλήλων και εμπόρων).
Η ηγεσία της Φιλικής Εταιρείας άφηνε σκόπιμα να εννοηθεί ότι υπήρχε δήθεν μια Μεγάλη Δύναμη (η Ρωσία) πίσω της μόνο και μόνο όμως για να ενθαρρύνουν τα μέλη της Εταιρείας.
Τι δράση είχε η Φιλική Εταιρεία στην Κωνσταντινούπολη ;
Το 1818 η έδρα της Εταιρείας μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη, επειδή εκεί ζούσαν πολλοί Έλληνες και έτσι η στρατολόγηση νέων μελών επεκτάθηκε. Τότε θα γίνουν μέλη της πολλοί από τους πρωταγωνιστές της Επανάστασης όπως ο Παπαφλέσσας, ο Ιωάννης Φαρμάκης, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο Γεωργάκης Ολύμπιος κ.ά. Ανάμεσα στα νέα μέλη ήταν και ο Γεώργιος Σέκερης, ο οποίος έδωσε όλη την περιουσία του για τον σκοπό της Εταιρείας και της Επανάστασης.
Ποιος ήταν ο αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας ;
 |
 |
|
| Ιωάννης Καποδίστριας | Αλέξανδρος Υψηλάντης |
Αρχικά προτάθηκε στον Ιωάννη Καποδίστρια (Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας) η αρχηγία της Εταιρείας. Εκείνος όμως αρνήθηκε, επειδή πίστευε ότι η Ευρώπη δεν θα ήταν ευνοϊκή απέναντι σε μια ελληνική επανάσταση. Οι Φιλικοί απευθύνθηκαν τότε στον Αλέξανδρο Υψηλάντη (στρατηγό και υπασπιστή του Τσάρου της Ρωσίας). Ο Υψηλάντης δέχτηκε και οι προετοιμασίες για την έναρξη της Επανάστασης έγιναν πιο έντονες.
Ποιο ήταν το σχέδιο των Φιλικών ;
Το σχέδιο προέβλεπε :
- Η Επανάσταση να αρχίσει ταυτόχρονα στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες και την Πελοπόννησο, ώστε να διασπαστούν οι δυνάμεις των Τούρκων.
- Στην Κωνσταντινούπολη θα ξεσπάσουν ταραχές, ενώ ταυτόχρονα θα επαναστατήσουν Σέρβοι και Βούλγαροι.
- Αν η Οθωμανική Αυτοκρατορία έστελνε στρατό στις Ηγεμονίες, τότε σίγουρα θα υπήρχε και επίσημα η εμπλοκή της Ρωσίας.
Παράρτημα
03.01 Η Φιλική Εταιρεία
Γλωσσάρι
Απείθαρχοι πασάδες : Πασάδες που δεν υπάκουαν πάντοτε στις διαταγές του Σουλτάνου.
Κρυπτογραφικός κώδικας : Η γραφή με σύμβολα, προκειμένου να μην γίνεται κατανοητή από άλλους.
Μολδοβλαχία : Πρόκειται για τις δύο ημιαυτόνομες περιοχές στα Βόρεια σύνορα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τη Μολδαβία και τη Βλαχία, τις οποίες κατά τον 18ο αιώνα κυβερνούσαν 'Έλληνες Φαναριώτες. Σήμερα κατά το μεγαλύτερο μέρος τους αποτελούν τμήμα της Ρουμανίας.
Δούναβης : Ποταμός της Κεντροανατολικής Ευρώπης.
Οι πηγές αφηγούνται
1. Επιστολή των κατοίκων του Σουλίου στον Αλή Πασά (απόδοση στα νέα ελληνικά)
Βεζύρ Αλή Πασά σε χαιρετούμεν.
Η πατρίς μας είναι απείρως γλυκυτέρα και από τα πουγκεία* σου, και από τους ευτυχείς τόπους, τους οποίους υπόσχεσαι να μας δώσεις. Όθεν* ματαίως κοπιάζεις, επειδή η ελευθερία μας δεν πωλείται, ούτ' αγοράζεται σχεδόν με όλους τους θησαυρούς της γης, παρά με το αίμα και θάνατον έως του τελευταίου Σουλιώτου. (Όλοι οι Σουλιώτες μικροί και μεγάλοι)».
Χριστόφορου Περραιβού, Ιστορία Σύντομος του Σουλίου και Πάργας, τόμ. 1, Παρίσι 1803, σ. 54.
* πουγκεία = χρηματικά ποσά
* όθεν = γι' αυτό
2. Οι άγραφοι νόμοι των Σουλιωτών
«Τα έθιμα και οι θεσμοί των Σουλιωτών υποχρέωναν κάθε πατριώτη να είναι ευσπλαχνικός προς τους ομογενείς και τους ομοθρήσκους του και σε κάθε περίπτωση να τους βοηθά. Να είναι επίσης πιστός στη θρησκεία του και άσπονδος εχθρός της οθωμανικής τυραννίας. Όποιος ήταν δειλός στον πόλεμο, όλοι τον περιφρονούσαν. Επίσης κατέκριναν όποιον είχε πληγωθεί στην πλάτη, γι' αυτό και οι ηλικιωμένοι που ήταν γονείς γενναίων ανδρών συνήθιζαν να περηφανεύονται στις συναναστροφές τους και να λένε: "Ευχαριστώ το Θεό γιατί τα παιδιά μου σκοτώθηκαν η τραυματίσθηκαν στη μάχη και κανένας δεν χτυπήθηκε από πίσω". Αυτά πίστευαν για τη γενναιότητα και τη δειλία και γι' αυτό οι Σουλιώτες ποτέ δεν έδειχναν τα νώτα τους στους εχθρούς, αλλά έπρεπε ή να νικήσουν ή να σκοτωθούν ένδοξα».
Λάμπρου Κουτσονίκα, Γενική Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, τόμ. 1, Αθήνα 1863, σσ. 24-25.
(Απόδοση στα νέα ελληνικά)
3. Ο όρκος των Φιλικών (απόδοση στα νέα ελληνικά)
«Ορκίζομαι οικειοθελώς ενώπιον του αληθινού Θεού ότι θα είμαι για όλη μου τη ζωή απόλυτα πιστός στην Εταιρεία. Ορκίζομαι ότι δεν θα φανερώσω το παραμικρό από τα Σημεία και τους λόγους της, ούτε θα σταθώ για κανέναν λόγο η αφορμή να καταλάβουν ποτέ οι άλλοι, ούτε οι συγγενείς ούτε ο Πνευματικός ούτε ο φίλος μου, ότι γνωρίζω ο,τιδήποτε σχετικά με αυτά... Ορκίζομαι ότι θα τρέφω στην καρδιά μου αδιάλλακτο μίσος κατά των τυράννων της Πατρίδας μου, κατά των οπαδών και κατά των ομοφρόνων τους. Θα ενεργώ πάντα με τρόπο που να τους βλάπτει και όταν το επιτρέψουν οι εξελίξεις θα συμβάλλω στην πλήρη καταστροφή τους.».
4. Προετοιμασία της Επανάστασης (απόδοση στα νέα ελληνικά)
«Κατάλαβα τότε, πως ό,τι κάνουμε θα το κάνουμε μόνοι μας και ότι δεν έχουμε καμία ελπίδα από τους ξένους. Ο Τζωρτζ* πήγε στη Νεάπολη, έγινε εκεί στρατηγός. Με προσκάλεσε με δύο γράμματά του, αλλά επειδή ήξερα για την Εταιρία δεν δέχθηκα, αλλά κοίταξα πότε θα επαναστατήσουμε για την πατρίδα μας. Για την Εταιρία μου είπε ο Πάγκαλος**. Έπειτα πέρασε ο Αριστείδης ο Παπάς και ο Αναγνωσταράς μου έφερε γράμμα από την Εταιρία, και τότε άρχισα να κατηχώ κι εγώ διάφορους στην Ζάκυνθο και την Κεφαλονιά και διάφορους καπεταναίους σπετσιώτικων και υδραίικων καραβιών. Στα 1820 έλαβα γράμματα από τον Υψηλάντη για να είμαι έτοιμος, όπως και όλοι οι δικοί μας. Εικοστή πέμπτη Μαρτίου ήταν η μέρα της γενικής επανάστασης».
Κολοκοτρώνη Απομνημονεύματα, Καταγραφή Γ. Τερτσέτη, επιμέλεια Τάσος Βουρνάς, Αθήνα 1983, σ. 69.
* Πρόκειται για τον Άγγλο στρατιωτικό Ρ. Τσωρτς.
** Πρόκειται για τον Νικόλαο Πάγκαλο, ταγματάρχη του ρωσικού στρατού.
Ματιά στο παρελθόν
Επαφές των Σουλιωτών με τους Ρώσους
Οι Σουλιώτες βρίσκονταν για καιρό σε επαφή με τους Ρώσους, με σκοπό να οργανώσουν από κοινού επανάσταση εναντίον των Οθωμανών Τούρκων. Τον Απρίλιο του 1790 μια αντιπροσωπεία από τους Σουλιώτες έγινε δεκτή από την Αυτοκράτειρα της Ρωσίας Αικατερίνη και ζήτησε τη βοήθειά της για να απελευθερωθούν, όπως έλεγαν, οι απόγονοι «των αρχαίων Αθηναίων και Λακεδαιμονίων». Η τσαρίνα υποσχέθηκε να προσφέρει τη βοήθειά της, ωστόσο οι υποσχέσεις της δεν πραγματοποιήθηκαν στο βαθμό που οι Έλληνες περίμεναν.
Η Ιερή Συμμαχία
Η σύσταση της Φιλικής Εταιρείας έγινε σε μια ιδιαίτερα δυσμενή για την ελληνική υπόθεση στιγμή. Το 1815 νικήθηκε οριστικά ο Ναπολέοντας και οι φιλελεύθερες ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης παραμερίστηκαν. Τότε ιδρύθηκε η Ιερή Συμμαχία με πρωτοβουλία των νικητών (κυρίως της Αυστρίας, της Ρωσίας και της Πρωσίας), οι οποίοι επιθυμούσαν να διατηρηθεί το «παλαιό μοναρχικό καθεστώς». Για τον λόγο αυτό, ήταν αντίθετοι σε κάθε επαναστατική κίνηση, καταδικάζοντάς την ως επικίνδυνη.
Ερωτήματα
- Για ποιους λόγους οι Σουλιώτες ήταν γνωστοί ως ικανότατοι πολεμιστές;
- Ποιο ήταν το υπέρτατο αγαθό για τους Σουλιώτες με βάση τα κείμενα των πηγών ;
- Με ποιους τρόπους έδρασε η Φιλική Εταιρεία και ποιοι ήταν οι στόχοι της;
- Για ποιους Λόγους πιστεύετε ότι ο Κολοκοτρώνης (Πηγή 4) υποστηρίζει πως οι Έλληνες θα έπρεπε να βασίζονται μόνο στις δικές τους δυνάμεις; Στην απάντηση θα σας βοηθήσει η «Ματιά στο παρελθόν» και όσα έχετε διδαχθεί στην προηγούμενη ενότητα.
