 |
 |
 |
 |
Ποια ήταν η θέση της Θεσσαλονίκης στην αυτοκρατορία ;
Η Θεσσαλονίκη ήταν ισχυρή πόλη και σπουδαίο πνευματικό και οικονομικό κέντρο της αυτοκρατορίας. Η θέση της ήταν τέτοια που ο Σωζομενός (ιστορικός του 5ου αιώνα μ.Χ.) αναφέρει ότι ήταν μια από τις επιλογές του Κωνσταντίνου, για να γίνει πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας, ενώ ο Ιωάννης Καμενιάτης γράφει ότι «Η γη και η θάλασσα έχουν ταχτεί να λειτουργούν για χάρη μας και να μας προσφέρουν τα πλούσια δώρα τους αδαπάνως».
Για τους λόγους αυτούς έγινε στόχος πολλών εχθρών. Το 904 οι Σαρακηνοί και το 1185 οι Νορμανδοί την κατέλαβαν και τη λεηλάτησαν.
Ποια ήταν η τύχη της Θεσσαλονίκης στα δύσκολα χρόνια της αυτοκρατορίας ;
Ακόμα και στην περίοδο παρακμής της αυτοκρατορίας (13ος - 14ος αιώνας), η Θεσσαλονίκη κατάφερε να διατηρήσει τον πλούτο και την εμπορική της κίνηση από τα πρώτα ως τα τελευταία βυζαντινά χρόνια.Γι' αυτό και της δόθηκε το προνόμιο της αυτοδιοίκησης.
 |
 |
 |
 |
| Το μαυσωλείο του Γαλέριου (Ροτόντα) | Ο ναός του πολιούχου Αγίου Δημητρίου | Ψηφιδωτό με τον Άγιο Δημήτριο | Ο καθεδρικός ναός της Αγίας Σοφίας |
Τα μνημεία παλαιάς βυζαντινής τέχνης και οι εκκλησίες που σώζονται ακόμη στην πόλη, με τον ναό του πολιούχου της Αγίου Δημητρίου να ξεχωρίζει, δείχνουν ότι είχε ακόμη αξιόλογη πνευματική ανάπτυξη και δραστηριότητα. Εδώ λειτουργούσαν κατώτερα και μέσα σχολεία, αλλά και ανώτατες σχολές Μαθηματικών, Νομικής, Φιλοσοφίας και Ρητορικής. Τους μισθούς των δασκάλων τους μάλιστα πλήρωναν οι αρχές της πόλης.
Τι ήταν οι Ζηλωτές ;
Την ίδια 
περίοδο αναπτύχθηκε στη Θεσσαλονίκη το κίνημα των Ζηλωτών, ένα είδος πολιτικού κόμματος, που υπερασπιζόταν τα συμφέροντα των χαμηλών τάξεων (μικροκαλλιεργητών, μικροτεχνιτών, εργατών και ναυτικών) απέναντι στους πλούσιους, τους υπερέχοντες και τους δυνατούς. Οι τελευταίοι είχαν στα χέρια τους το εμπόριο, τον πλούτο και τα προνόμια και εκμεταλλεύονταν τους οικονομικά αδύναμους. Η αντιπαράθεση ανάμεσά στους Ζηλωτές και τους Δυνατούς, στα μέσα του 14ου αιώνα, οδήγησε σε αιματηρές συγκρούσεις και επανάσταση, από την οποία νικητές βγήκαν οι Ζηλωτές.
Ποια πολιτική ακολούθησαν οι Ζηλωτές ;
Οι Ζηλωτές απομάκρυναν με τη βία τους ευγενείς από την πόλη, λεηλάτησαν και δήμευσαν τις περιουσίες τους και ανέλαβαν αυτοί τη διοίκησή της. Η «δημοκρατική κυβέρνησή» τους, όπως την ονόμασαν, διοίκησε τη Θεσσαλονίκη επτά χρόνια (1342-1349). Στο διάστημα αυτό όμως οι συνασπισμένοι ευγενείς, με τη βοήθεια και του αυτοκράτορα της Πόλης, οργανώθηκαν και κατάφεραν να ξαναπάρουν τη διοίκηση της πόλης από τους Ζηλωτές. Τα γεγονότα αυτά όμως, παρά τις κάποιες υπερβολές που τα συνόδευσαν, έμειναν στην ιστορία της εποχής ως παράδειγμα αγώνα απελευθέρωσης των αδυνάτων από τον ζυγό και την εκμετάλλευση των δυνατών.
Σχεδιάγραμμα του μαθήματος (κλικ)
Ιστορικές Πηγές
Πηγή 1
Η Θεσσαλονίκη «πρωτεύουσα» της αυτοκρατορίας
«Όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος αποφάσισε να κάνει τη νέα πρωτεύουσα, δε διάλεξε αμέσως το Βυζάντιο. Για λίγο σκέφτηκε τη Ναϊσσό (Νίσσα της Σερβίας σήμερα), όπου γεννήθηκε, τη Σαρδική (Σόφια) και τη Θεσσαλονίκη. Η προσοχή του ακόμη στράφηκε και στην Τροία, την πατρίδα του Αινεία, ο οποίος, όπως λέει η παράδοση, ήρθε στην Ιταλία μετά την άλωση και την καταστροφή της από τους Αχαιούς και θεμελίωσε τη Ρώμη».
Σωζομενός, Εκκλησιαστική Ιστορία
Πηγή 2
Τα βυζαντινά και τα σύγχρονα «Δημήτρια»
5.β. Το βυζαντινό πανηγύρι των «Δημητρίων»
«Τις μέρες της γιορτής του Αγίου Δημητρίου (26 Οκτωβρίου), εκτός από τις τελετές τιμής για τη μνήμη του Αγίου, η πόλη οργάνωνε περίφημο εμπορικό πανηγύρι, τα Δημήτρια, που κρατούσε αρκετές μέρες. Κατά τη διάρκειά του εκτός από τους Έλληνες έρχονταν εκεί, από τις μακρινές πατρίδες τους, Σλάβοι, Ιταλοί, Ισπανοί, Πορτογάλοι, Γάλλοι και άλλοι πολλοί, για να εμπορευτούν τα προϊόντα τους».
Α.Α. Vasiliev, Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας
Πηγή 3
Άγιο Όρος: Η πολιτεία των μοναχών
Στη διάρκεια της εικονομαχίας πολλοί διωκόμενοι εικονολάτρες κατέφυγαν στο όρος Άθως της Χαλκιδικής, παίρνοντας μαζί τους ιερά λείψανα, εικόνες, χειρόγραφα και σκεύη των εκκλησιών, για να τα περισώσουν. Εκεί, αρχικά, ζούσαν σε σπηλιές και σε σκήτες «μελετώντας και διαλογιζόμενοι».
Στα χρόνια των Μακεδόνων, όταν οι εικονομαχικές διαμάχες ηρέμησαν, με την οικονομική βοήθεια και των αυτοκρατόρων χτίστηκαν εκεί πολλά μοναστήρια. Οι μοναχοί τους έφτασαν τις τρεις χιλιάδες. Για το χτίσιμό τους εργάστηκαν σπουδαίοι αρχιτέκτονες και για την εικονογράφηση των ναών τους ονομαστοί ζωγράφοι.
Οι μοναχοί, στη διάρκεια των αιώνων που ακολούθησαν, διατήρησαν την ορθόδοξη χριστιανική παράδοση, καλλιέργησαν τη βυζαντινή ζωγραφική και μουσική και διέσωσαν πολύτιμα εικονογραφημένα χειρόγραφα. Ο ανεκτίμητος αυτός πλούτος των ιστορικών πηγών φυλάσσεται, έως σήμερα, στις βιβλιοθήκες των μοναστηριών.
Σήμερα η «Μοναστική Πολιτεία του Αγίου Όρους» είναι αυτοδιοικούμενη. Διοικείται δημοκρατικά από την ιερή κοινότητα, που την αποτελούν οι ηγούμενοι των μοναστηριών και έχει έδρα τις Καρυές. Την ύπαρξη και τη λειτουργία της έχουν εγγυηθεί διεθνείς συνθήκες και την προστατεύει η ελληνική πολιτεία.
Σκήτη: μικρό μοναχικό κελί