04.20 Η φύλαξη των ανατολικών συνόρων και οι Ακρίτες

Τα σύνορα της αυτοκρατορίας ήταν απέραντα και γι' αυτό η φύλαξή τους ήταν δύσκολη. Ιδιαίτερα δύσκολη ήταν η προστασία των ανατολικών συνόρων. Άρχιζαν από τον Καύκασο και τον Εύξεινο Πόντο, κι ακολουθώντας τον Τίγρη και τον Ευφράτη ποταμό έφταναν ως τον Περσικό Κόλπο. Πέρα από τα σύνορα αυτά ζούσαν λαοί που, συχνά, έκαναν επιδρομές και λεηλατούσαν τις ανατολικές βυζαντινές περιοχές. 

Ο Ηράκλειος ήταν ο πρώτος αυτοκράτορας που έδωσε γη σε στρατιώτες των ανατολικών συνόρων, για να την καλλιεργούν αλλά και να την υπερασπίζονται. Επειδή τα σύνορα ονομάζονταν άκρες, οι φρουροί τους ονομάστηκαν ακρίτες. Οι Ακρίτες έγιναν ονομαστοί στα χρόνια που απειλούσαν το Βυζάντιο οι Άραβες (7ος – 10ος αι.). Χιλιάδες παλικάρια, οργανωμένα σε μεγάλες ομάδες, φρουρούσαν τα περάσματα των συνόρων κι εμπόδιζαν τους εχθρούς να λεηλατούν τα μέρη εκείνα. Όταν δεν πολεμούσαν, γυμνάζονταν στο τρέξιμο και στο κοντάρι. Βοηθούσαν ακόμη να οχυρωθούν οι ακριτικές πόλεις και να χτιστούν κάστρα και βίγλες στα μέρη τα οποία φύλαγαν.

Ο λαός αισθάνονταν ασφάλεια χάρη στους ακρίτες, τους αγαπούσε και τους θαύμαζε για την ανδρεία τους. Κι έτσι ανδρειωμένους τους εξύμνησε στα ακριτικά τραγούδια. Τα τραγούδια αυτά, που μιλούν για τη ζωή και τους αγώνες των ακριτών, σώθηκαν από γενιά σε γενιά, αγαπήθηκαν από το λαό μας κι έγιναν η αρχή των δημοτικών μας τραγουδιών.

Πιο ονομαστός από τους ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής. Στο πρόσωπό του συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος «Βασίλειος Διγενής Ακρίτας». Στην Κύπρο, στον Πόντο, στην Κρήτη και σ’ όλη την Ελλάδα μιλούν και τραγουδούν, ακόμη και σήμερα, για «της γης τον ανδρειωμένο», που είναι απόγονος του Ηρακλή, του Αχιλλέα και του Μεγαλέξανδρου, αλλά και πρόγονος του κλέφτη του 1821.