02.05 Μεγάλες αλλαγές στη διοίκηση της αυτοκρατορίας

Από τις αρχές του 3ου αιώνα η Pax Romana έπαψε να υπάρχει καθώς εξωτερικά και εσωτερικά γεγονότα κλόνιζαν το ρωμαϊκό κράτος, το οποίο κινδύνεψε και να διαλυθεί. Συγκεκριμένα :

1. Οι επιθέσεις των Γότθων στο Βορρά και των Περσών στα Ανατολικά κατά των ακριτικών περιοχών της αυτοκρατορίας είχαν ως αποτέλεσμα πέρα από τις λεηλασίες και το κλείσιμο των εμπορικών δρόμων, που δεν ήταν πλέον ασφαλείς.
2. Ο στρατός αντί να ασχολείται με τη φύλαξη των συνόρων, συχνά στασίαζε (επαναστατούσε) προσπαθώντας να επιβάλει τον έναν ή τον άλλον στρατηγό στον αυτοκρατορικό θρόνο.
3. Κάποιες ακριτικές περιοχές αποσχίστηκαν από την αυτοκρατορία και έγιναν ανεξάρτητα κράτη.
4. Οι διωγμοί των Χριστιανών προκαλούσαν τη δυσαρέσκειά τους και γενικότερα το διχασμό μεταξύ των πολιτών με διαφορετικό θρήσκευμα.

Ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός προσπάθησε αντιμετωπίσει τα προβλήματα με τον χωρισμό της αυτοκρατορίας σε τέσσερις μεγάλες περιφέρειες, που καθεμιά είχε τον δικό της άρχοντα. Αυτό ονομάστηκε τετραρχία.

Οι πρώτοι Τετράρχες ήταν :
- Διοκλητιανός, Αύγουστος της Ανατολής (Ανατολή).
- Γαλέριος, Καίσαρας της Ανατολής (Ιλλυρικό).
- Μαξιμιανός, Αύγουστος της Δύσης (Ιταλία).
- Κωνστάντιος Χλωρός, Καίσαρας της Δύσης (Γαλατία).

Αρχικά η τετραρχία έφερε αποτελέσματα καθώς επανήλθε η ηρεμία στη χώρα τόσο στο εσωτερικό, όσο και στα σύνορά της.

Όταν πέθανε όμως ο Διοκλητιανός οι τετράρχες που είχε ορίσει ο ίδιος (Κωνσταντίνος και Μαξέντιος στη Δύση, Λικίνιος και Γαλέριος στην Ανατολή) συγκρούστηκαν μεταξύ τους με νικητές τον Κωνσταντίνο και τον Λικίνιο.

Οι δυο συναυτοκράτορες για να δώσουν τέλος στην αναστάτωση που προκάλεσαν οι διωγμοί των χριστιανών υπόγραψαν στο Μεδιόλανο (Μιλάνο) το 313 μ.χ. το Διάταγμα της Ανεξιθρησκίας. Έτσι ο κάθε πολίτης μπορούσε να ακολουθεί όποια θρησκεία ήθελε. Ουσιαστικά με το διάταγμα των Μεδιολάνων σταμάτησαν οι διωγμοί των Χριστιανών, οι οποίοι έτσι αυξήθηκαν και ο χριστιανισμός επικράτησε σιγά – σιγά στο μεγαλύτερο μέρος της αυτοκρατορίας.

Το 324 μ.Χ. ο Κωνσταντίνος και ο Λικίνιος συγκρούστηκαν στην Αδριανούπολη και με τη νίκη του ο Κωνσταντίνος έγινε μονοκράτορας.

Ο νέος Αύγουστος πήρε άμεσα μέτρα για την αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας :

• Αναδιοργάνωσε και ένωσε τον διασπασμένο στρατό.
• Διόρισε έπαρχους με πολλές εξουσίες στις περιφέρειες του κράτους.
• Οργάνωσε διπλωματικές επαφές με τους γειτονικούς λαούς.
• Έκοψε νέο χρυσό νόμισμα, που κυκλοφόρησε παντού και τό­νωσε την οικονομία.
• Μετέφερε την πρωτεύουσα από τη Ρώμη στο Βυζάντιο.

Οι αποφάσεις του Κωνσταντίνου βοήθησαν την αυτοκρατορία και γι’ αυτό ονομάστηκε Μέγας. Από την άλλη πλευρά οι χριστιανοί τον ονόμασαν ισαπόστολο και Άγιο, αφού χάρη στο Διάταγμα των Μεδιολάνων μπορούσαν πλέον να λατρεύουν ελεύθεροι τον Θεό και ο χριστιανισμός εξαπλώθηκε ελεύθερα πλέον σ' όλη την αυτοκρατορία.