Στα δίπτωτα ρήματα υπάρχει το άμεσο και το έμμεσο αντικείμενο :
- Άμεσο ονομάζεται το αντικείμενο στο οποίο μεταβαίνει άμεσα (απευθείας) η ενέργεια του ρήματος.
- Έμμεσο λέμε το αντικείμενο στο οποίο μεταβαίνει έμμεσα η ενέργεια του ρήματος.
Το άμεσο αντικείμενο είναι συνήθως σε πτώση αιτιατική και για να το βρούμε ρωτάμε «τι;».
Το έμμεσο αντικείμενο είναι συνήθως σε πτώση γενική και για να το βρούμε ρωτάμε «σε ποιον;».
Κάποιες φορές το έμμεσο είναι και σε πτώση αιτιατική. Τότε ρωτάμε «ποιον;».
Το έμμεσο αντικείμενο δηλώνεται κυρίως με:
Πρόθεση (σε / στο, από + όνομα σε πτώση αιτιατική (εμπρόθετο αντικείμενο), π.χ. «Έδωσα στον Άγγελο το τετράδιο».
Ρήματα που παίρνουν έμμεσο εμπρόθετο αντικείμενο είναι κάποια που δηλώνουν:
- - Κίνηση (σε ή από + όνομα που δηλώνει τόπο): ανεβάζω, βάζω, βγάζω, κατευθύνω, κολλάω, κρεμάω, μεταφέρω, οδηγώ, ρίχνω, τοποθετώ, φέρνω, χύνω, χώνω, κ.λπ., π.χ. «Έβαλα το νερό στο ψυγείο».
- - Προέλευση κτήσης (από + όνομα που δηλώνει το πρόσωπο από το οποίο προέρχεται κάτι που αποκτήσαμε): αποσπώ, αρπάζω, δανείζω, ζητάω, κλέβω, κ.λπ., π.χ. «Πήρα από τον πατέρα μου το αυτοκίνητο».
- - Έκφραση ή μεταβίβαση γνώσης (σε + πρόταση σε θέση αντικειμένου): ανακοινώνω σε κάποιον ότι…, αποκαλύπτω σε κάποιον ότι…, γράφω σε κάποιον ότι…, εξηγώ σε κάποιον ότι…, εξιστορώ…, λέω…, μαρτυρώ…, υπόσχομαι… κ.λπ., π.χ. «Είπα στον καθηγητή μου ότι δε διάβασα».
Κάποια ρήματα αυτής της κατηγορίας αντί για εμπρόθετο αντικείμενο συμπληρώνονται με αντικείμενο σε αιτιατική. Τότε έμμεσο αντικείμενο είναι η εξαρτημένη πρόταση, π.χ. «ενημέρωσα τους φίλους μου ότι δε θα έρθω». Τέτοια ρήματα είναι: απειλώ κάποιον ότι…, αναγκάζω κάποιον να…, ενημερώνω κάποιον ότι…, πληροφορώ…, παρακαλώ…, πείθω…, προειδοποιώ…, προστάζω…, προτρέπω… κ.λπ.
- ¨ Όνομα σε γενική (αντικείμενο σε γενική), π.χ. «Αφήσατε του σκύλου φαγητό;», και κυρίως με τους αδύνατους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας (μου / σου / του κ.λπ.), π.χ. «Του είπα την αλήθεια».
Πολλές φορές θα συναντήσουμε το έμμεσο αντικείμενο με πρόθεση (εμπρόθετο αντικείμενο) π.χ. Η Χαρά έδωσε το τετράδιο στον Ανδρέα. Σύμφωνα με όσα έχουμε μάθει, θα έλεγε κανείς ότι η φράση "στον Ανδρέα" είναι εμπρόθετος τοπικός προσδιορισμός.
Πρέπει όμως να ξεχωρίσουμε το εμπρόθετο αντικείμενο από τον εμπρόθετο προσδιορισμό που επιτελεί άλλους ρόλους. Η διαφορά τους είναι η εξής: το εμπρόθετο αντικείμενο εξαρτάται ή μάλλον προβλέπεται από τη σημασία του ρήματος και συμπληρώνει την έννοιά του, ενώ ο εμπρόθετος προσδιορισμός αποτελεί μια ελεύθερη προσθήκη στη φράση.
