13.01 Κατασκευές της φύσης

Ενεργητική / Παθητική διάθεση ρημάτων

Τα ρήματα που έχουν ενεργητική διάθεση είναι συνήθως αυτά που ανήκουν στην ενεργη­τική φωνή, λήγουν δηλαδή σε -ω (π.χ. δένω, αγαπώ, τιμώ κ.λπ.), ενώ τα ρήματα που έχουν παθητική διάθεση είναι συνήθως αυτά που ανήκουν στην παθητική φωνή, λήγουν δηλαδή σε -μαι (π.χ. δένομαι, αγαπιέμαι, τιμούμαι κ.λπ.).

Ωστόσο, υπάρχουν ρήματα που έχουν ενεργητική διάθεση αλλά είναι παθητικής φωνής (π.χ. εργάζομαι), όπως και ρήματα που έχουν παθητική διάθεση αλλά είναι ενεργητικής φωνής (π.χ. παθαίνω). Επομένως δεν πρέπει να μπερδεύουμε τη διάθεση του ρήματος με τη φωνή, η διάθεση αναφέρεται στη σημασία του ρήματος, ενώ η φωνή στη μορφή του.

Επίσης, υπάρχουν ρήματα που έχουν μία φωνή, αλλά, ανάλογα με τη σημασία τους, δύο διαθέσεις, πότε ενεργητική και πότε παθητική.

π.χ. Ο ήλιος έλιωσε το χιόνι, (ενεργητική διάθεση)

Το χιόνι έλιωσε από τον ήλιο, (παθητική διάθεση)

Για να μετατρέψουμε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική, κάνουμε τα εξής:

• Το ενεργητικό ρήμα το κάνουμε παθητικό βάζοντάς το στον ίδιο χρόνο της παθητικής φωνής και στο κατάλληλο πρόσωπο.
• Το υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος το κάνουμε ποιητικό αίτιο - το ποι­ητικό αίτιο είναι ένας εμπρόθετος (με πρόθεση) προσδιορισμός (από + αι­τιατική ονόματος) που δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα από το οποίο προέρ­χεται αυτό που συμβαίνει στο υποκείμενο του παθητικού ρήματος (π.χ. Οι νόμοι ψηφίζονται από τη βουλή).
• Το αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος το κάνουμε υποκείμενο του παθη­τικού (βάζοντας το σε πτώση ονομαστική).

Για παράδειγμα:

Για την περιγραφή μιας κατασκευής (ανθρώπινης ή φυσικής), μπορούμε να αξιοποιήσουμε τα στοιχεία που δίνονται στο ανάλογο θέμα (περιγραφή κτιρίου) του μαθήματος Ο φίλος μας ο άνεμος (Ενότητα 1).