 |
 |
 |
 |
Στην ενότητα αυτή υπάρχουν τρία ποιήματα που μιλούν για παιδιά.
Αν όλα τα παιδιά της γης (Ποίημα από το βιβλίο της Ζωρζ Σαρρή "Το γαϊτανάκι" - στίχοι: Γ. Ρίτσος)
Τα παιδιά, όταν πιάσουν τα χέρια μπορούν να επηρεάσουν τους μεγάλους, να τους καλέσουν κοντά τους και μαζί μ' όλα τα ζωντανά πλάσματα της γης να φτιάξουν έναν κύκλο, όπου όλοι θα ήταν ενωμένοι με αγάπη και αδελφωμένοι, χωρίς να τους χωρίζει τίποτε.
Μια βραδιά στο Πόρτο Λίλι (στίχοι : Μ. Κριεζή μουσική: Νίκος Κυπουργός - πρώτη εκτέλεση: Σπύρος Σακκάς)
Στη φανταστική πόλη του Πόρτο Λίλι μαζεύτηκαν τα παιδιά κι έγινε μια πανδαισία ήχων, χαράς και ευτυχίας.
Ανθολόγιο (σελίδα 112 - Π. Καλιότσου : Ένα σακί μαλλιά) (κλικ)
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
Ο τονισμός των μονοσύλλαβων λέξεων
Γενικά, σύμφωνα με τους κανόνες του μονοτονικού συστήματος, τόνο παίρνουν όλες οι λέξεις που έχουν δύο ή περισσότερες συλλαβές, ενώ οι μονοσύλλαβες λέξεις δεν τονίζονται.
|
Εξαιρούνται και τονίζονται |
|
|
α) ο διαχωριστικός (ή διαζευκτικός) σύνδεσμος ή. |
Διάλεξε: ή εγώ ή εσύ. Θα μείνεις ή θα φύγεις ; |
|
β) οι λέξεις πού και πώς: - όταν είναι ερωτηματικές και βρίσκονται είτε σε ευθείες ερωτήσεις είτε σε πλάγιες ερωτήσεις. - όταν χρησιμοποιούνται σε επιφωνηματικές φράσεις όπως: πού και πού. πώς και πώς. αραιά και πού, από πού κι ως πού, πού να σου τα λέω. |
- Πού πας; / Πώς είσαι: (ευθείες ρωτήσεις) - Με ρώτησε πού πήγαινα κα πώς ήμουν. (πλάγιες ερωτήσεις) Πού να το 'ξερα! - Πηγαίνω πού και πού να τον δω. - Περιμένω πώς και πώς τις διακοπές. |
|
γ) οι αδύνατοι τύποι των προσωπικών αντωνυμιών (μου, σου, του, της, μας, σας, τους), όταν κατά την ανάγνωση υπάρχει περίπτωση να τις μπερδέψουμε με κτητικές αντωνυμίες και να τις προφέρουμε μαζί με τη λέξη που προηγείται. |
Ο παππούς μού χάρισε ένα βιβλίο. (= ο παππούς χάρισε σ' εμένα», ενώ Ο παππούς μου χάρισε ένα βιβλίο στον Γιάννη. (=Ο δικός μου παππούς») |
Παρατηρήσεις
- Κάποτε τονίζονται τα μόρια να και θα πριν από τους ρηματικούς τύπους μπω, βγω, βρω, ‘ρθω, όταν τα προφέρουμε δυνατότερα.
- π.χ. να μπω (προφέρεται πιο δυνατά το μπω) - νά μπω (προφέρεται πιο δυνατά το . – βγω θά βγω κ.λπ.
- Θεωρούνται μονοσύλλαβες και δεν τονίζονται οι λέξεις με δυο φωνήεντα η δίψηφα φωνήεντα που προφέρονται μαζί, σε μια συλλαβή. Π.χ. ποιος, ποια, ποιο, γεια, γιος, δυο, μια, (το) βιος κ.ά.
- Ωστόσο, από τις λέξεις αυτές: οι μια, δυο μπορούν να τονιστούν, οπότε γίνονται δισύλλαβες: μία, δύο.
- ορισμένες τις συναντάμε και τονισμένες, αλλά τότε είναι δισύλλαβες και έχουν διαφορετική σημασία. Π.χ. το βιος (= η περιουσία) - ο βίος (= η ζωή)
- ποιον (ερωτηματική αντωνυμία) το ποιόν (= ο χαρακτήρας ενός ανθρώπου [ουσ.]).
Θηλυκά ουσιαστικά σε -ια
Στη γλώσσα μας υπάρχουν πολλά θηλυκά ουσιαστικά με τις ομόηχες καταλήξεις -ια. (-ία και -ιά) και -εια (-εία και -ειά) και, όπως είναι φυσικό, μας δυσκολεύουν ιδιαίτερα στην ορθογραφία τους. Για να μην κάνουμε, λοιπόν, λάθη σ’ αυτά, πρέπει να γνωρίζουμε ότι η ορθογραφία τους εξαρτάται γενικά από τις λέξεις από τις οποίες παράγονται (προέρχονται). Έτσι:
|
Σε -ια (με ι) λήγουν: |
|
|
Τα παροξύτονα θηλυκά ουσιαστικά που προέρχονται από αρσενικά ουσιαστικά ή επίθετα σε -ος. |
αεροπόρος → αεροπορία, αρχηγός → αρχηγία, σοφός → σοφία, δύσκολος → δυσκολία |
|
Τα παροξύτονα θηλυκά ουσιαστικά που προέρχονται από ρήματα α΄ συζυγίας σε -άζω και β΄ συζυγίας (σε -ώ) |
δοκιμάζω → δοκιμασία, εικάζω → εικασία, αδικώ → αδικία, συνομιλώ → συνομιλία |
|
Τα παροξύτονα θηλυκά ουσιαστικά που λήγουν στη δίφθογγο -ιά, κάποια από τα οποία προέρχονται από ρήματα β΄ συζυγίας (σε -ώ). |
Αρρώστια, ζήλια, φτήνια, συμπονώ → συμπόνια, καταφρονώ → καταφρόνια, καταντώ → κατάντια |
|
Τα παροξύτονα σύνθετα θηλυκά ουσιαστικά που λήγουν σε -λογία (από το ρ. λέγω). |
φιλολογία, θεολογία, φορολογία, φρασεολογία, ακριβολογία κ.ά. |
|
Τα οξύτονα θηλυκά ουσιαστικά (Εξαιρούνται όσα προέρχονται από ρήματα σε -εύω, π.χ. δουλεύω — δουλειά). |
βραδιά, γειτονιά, παραξενιά, ελιά, μηλιά, κερασιά, ροδακινιά (γενικά τα ονόματα δέντρων). |
|
Τα προπαροξύτονα θηλυκά ουσιαστικά που παράγονται από αρσενικά σε -τής και λήγουν σε -τρία |
αθλητής → αθλήτρια, φοιτητής → φοιτήτρια, γυμναστής → γυμνάστρια |
Θηλυκά ουσιαστικά σε -εια
|
Σε -εια (με ει) λήγουν: |
|
|
Τα οξύτονα και παροξύτονα ουσιαστικά που προέρχονται από ρήματα σε -εύω |
παντρεύω → παντρειά, γιατρεύω → γιατρειά ληστεύω → ληστεία. παιδεύω → παιδεία |
|
Τα προπαροξύτονα θηλυκά ουσιαστικά που προέρχονται από ρήματα σε -ώ (β συζυγίας) |
βοηθώ → βοήθεια, ωφελώ → ωφέλεια, προσπαθώ → προσπάθεια, καλλιεργώ → καλλιέργεια |
|
Εξαιρούνται και λήγουν σε -οια (με οι) τα ουσιαστικά άγνοια (από το αγνοώ) και σύμπνοια (από το συμπνέω) καθώς και τα σύνθετα συγγενικά των λέξεων νους και ρους (από τα αντίστοιχα ρήματα νοώ και ρέω), π.χ. εννοώ → έννοια, μετανοώ → μετάνοια, παρανοώ → παράνοια, απορρέω → απόρροια |
|
|
Τα παροξύτονα θηλυκά ουσιαστικά που προέρχονται από επίθετα σε -ύς, -εία, -ύ |
ευθύς → ευθεία, οξύς → οξεία, πλατύς → πλατεία |
|
Τα προπαροξύτονα θηλυκά ουσιαστικά που προέρχονται από επίθετα σε -ης, -ης. -ες |
αμελής → αμέλεια, ευγενής → ευγένεια, απαθής → απάθεια, συνεπής → συνέπεια |
