6. ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ – ΟΙ ΦΙΛΕΣ ΜΑΣ
6.1 Φίλοι από άλλες χώρες
Το νόημα του κειμένου
Το 1967 οι μαθητές ενός δημοτικού σχολείου της Χίου αλληλογραφούσαν συστηματικά με μαθητές ενός αμερικάνικου δημοτικού σχολείου και αντάλλασσαν μεταξύ τους αναμνηστικά ως ενθύμια αυτής της φιλίας.
Σύνθετες Λέξεις
Όταν συνδυάζουμε μια λέξη με μια άλλη λέξη για να φτιάξουμε μια καινούρια λέξη, έχουμε σύνθεση.
άγριο + λουλούδι = αγριολούλουδο
ανεβαίνω + κατεβαίνω = ανεβοκατεβαίνω
Α΄ συνθετικό Β΄ συνθετικό Σύνθετη λέξη
Σύνθετες, λοιπόν, λέμε τις λέξεις που σχηματίζονται όταν ενώνουμε δύο ή περισσότερες άλλες λέξεις. Οι λέξεις που χρησιμοποιούμε στη σύνθεση και δεν είναι και οι ίδιες σύνθετες, λέγονται απλές ή συνθετικά. Η πρώτη λέξη που υπάρχει σε μια σύνθετη λέγεται πρώτο συνθετικό, ενώ η δεύτερη δεύτερο συνθετικό.
Δημιουργούμε σύνθετες λέξεις :
Α. Χρησιμοποιώντας το στερητικό -α ή ένα αχώριστο μόριο. π.χ. α + πέρας → άπειρος (= αυτός που δεν έχει τέλος) ξε + κουρασμένος → ξεκούραστος
Β. Ενώνοντας δύο ή περισσότερες λέξεις π.χ. ανεβαίνω + κατεβαίνω → ανεβοκατεβαίνω
Τι είναι το στερητικό -α ;
Το στερητικό -α είναι το γράμμα Αα, το οποίο όταν μπαίνει μπροστά από άλλη λέξη, δημιουργεί μια καινούρια - σύνθετη - λέξη με αντίθετο νόημα από την προηγούμενη. Π.χ. α + πόρος → άπορος (= αυτός που δεν έχει πόρους, εισοδήματα)
Τι είναι τα αχώριστα μόρια ;
Αχώριστα μόρια λέμε τις μονοσύλλαβες ή δισύλλαβες λέξεις που δεν μπορούν να σταθούν μόνες τους στον λόγο, αλλά χρησιμοποιούνται αποκλειστικά στη σύνθεση λέξεων π.χ. αρχι- αμφι- δια- δι- δυσ- εισ- εκ- εξ- εν-ημι- περι- υπο- συν κ.λπ. Ακόμα, στα αχώριστα μόρια συγκαταλέγεται το ξε- που λειτουργεί όπως και το στερητικό -α.
Ομώνυμα - Παρώνυμα
Ομώνυμα είναι οι λέξεις που προφέρονται το ίδιο αλλά έχουν διαφορετική σημασία
Π.χ. ο δανεικός - ο δανικός (από τη Δανία), το διάλειμμα (στο σχολείο) - το διάλυμα (υγρού), σήκω πάνω (ρήμα) - σύκο (φρούτο), πήρα (κάτι) - (αυτός έχει) πείρα, η εφορία (οικονομική υπηρεσία) - η ευφορία (πλούσια παραγωγή), κλείνω την πόρτα - κλίνω ένα ρήμα, το κλίμα της χώρας - το κλήμα στην αυλή μας (κληματαριά, αμπέλι), ο κριτικός (αυτός που ασκεί κριτική) - ο κρητικός (από την Κρήτη) κ.ά.
Παρώνυμα ονομάζονται οι λέξεις που μοιάζουν στην προφορά, αλλά έχουν διαφορετική σημασία
Π.χ. οι αμυγδαλιές (δέντρα) - οι αμυγδαλές (αδένες), ο αμαρτωλός (αυτός που έχει αμαρτίες) - ο αρματολός (αυτός που κρατάει άρματα), εγκληματώ (κάνω έγκλημα) - εγκλιματίζω (εισάγω κάποιον με ομαλό τρόπο στις κλιματικές ή άλλες συνθήκες), ο Ινδός (από την Ινδία) - ο Ινδιάνος (ιθαγενής της Αμερικής), στερώ (παίρνω κάτι που ανήκει σε άλλον) - υστερώ (μένω πίσω) κ.ά.
Τελικές Προτάσεις
Θα πάω να τη βρω για να της πω ότι έχει όμορφα μάτια.
Όταν θέλουμε να δείξουμε για ποιο σκοπό γίνεται κάτι, χρησιμοποιούμε τελικές προτάσεις. Αυτές εισάγονται με το για + το μόριο της υποτακτικής να.
Συμπερασματικές Προτάσεις
Ο καιρός επιδεινώθηκε τόσο πολύ, που ο θείος Βρασίδας ανέβαλε τις διακοπές του.
Περίμενε τις διακοπές του τόσες εβδομάδες, ώστε δικαιολογημένα στενοχωρήθηκε.
Οι αποτελεσματικές προτάσεις δείχνουν το αποτέλεσμα της πράξης που δηλώνει η κύρια πρόταση. Εισάγονται με τους αποτελεσματικούς συνδέσμους ώστε, που, έτσι που.
Πώς γράφουμε μια επιστολή
Ένα είδος του γραπτού λόγου είναι η επιστολή (γράμμα). Αυτός που στέλνει την επιστολή ονομάζεται αποστολέας και αυτός που την δέχεται παραλήπτης. Σε μια επιστολή αναφέρουμε απόψεις, ιδέες, σκέψεις, πληροφορίες για ένα θέμα που μας απασχολεί ή μας ενδιαφέρει.
Στοιχεία που πρέπει να περιέχει μια επιστολή:
Τόπος και χρόνος (γράφεται πάνω δεξιά), π.χ. Πάρος, 21 Ιουνίου 2015
Προσφώνηση : π.χ. Αγαπημένη μου Μαρία… (γράφεται πάνω αριστερά). Η προσφώνηση που χρησιμοποιούμε εξαρτάται από το πρόσωπο στο οποίο απευθυνόμαστε.
Το περιεχόμενο της επιστολής :
Πρόλογος : η αφορμή για τη σύνταξη της επιστολής και ο σκοπός του επιστολογράφου.
Κύριο Μέρος : παρουσίαση και ανάλυση του θέματος, η άποψη του επιστολογράφου. Το κείμενό μας πρέπει να έχει παραγράφους.
Επίλογος : ανακεφαλαίωση και επίκληση στον αποδέκτη της επιστολής να κατανοήσει τον προβληματισμό του αποστολέα
Αποφώνηση : π.χ. Φιλικά (γράφεται κάτω δεξιά), Φιλιά, Με αγάπη, Με τιμή, Μετά τιμής, Με σεβασμό, Με εκτίμηση
Υπογραφή : Βάζουμε υπογραφή, αν η επιστολή έχει επίσημο χαρακτήρα.
Όταν γράφουμε μια επιστολή πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στο ύφος που χρησιμοποιούμε. Αν η επιστολή μας απευθύνεται σε κάποιο φίλο ή γνωστό μας, χρησιμοποιούμε απλό και φιλικό ύφος. Όταν απευθυνόμαστε σε κάποιον μεγαλύτερο μας ή άγνωστο χρησιμοποιούμε επίσημο, τυπικό και ευγενικό ύφος.
