 |
 |
 |
 |
Οι συνταγές μαγειρικής είναι κείμενα που δε μας διηγούνται ούτε περιγράφουν κάτι, αλλά μας δίνουν οδηγίες για το πώς θα παρασκευάσουμε ένα φαγητό. Σήμερα η μαγειρική έχει εξελιχθεί σε τέχνη, καθώς ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι δοκιμάζουν νέα φαγητά και γεύσεις που προέρχονται από διάφορα μέρη του κόσμου και χρειάζονται διαφορετρικά υλικά και τεχνικές μαγειρέματος.
Παρ' ότι μιλάμε για συνταγές και φαγητά δεν πρέπει να ξεχνάμε και τους ανθρώπους που δυσκολεύονται να βρουν και τα βασικά για τη διατροφή τους. Θα μπορούσαμε να τους βοηθούμε...
Η διατροφή των αρχαίων Ελλήνων
 |
 |
 |
 |
Γραμμματική
Οι εγκλίσεις των ρημάτων
Ο γιος του κυρ Πέτρου σπουδάζει αστροναύτης.
ΟΡΙΣΤΙΚΗ : κάτι το πραγματικό/βέβαιο
Ο κυρ Πέτρος ήθελε να σπουδάσει ο γιος του αστροναύτης.
ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ : κάτι το επιθυμητό/αβέβαιο
Ο κυρ Πέτρος έλεγε συχνά στον γιο του «Όταν μεγαλώσεις, σπούδασε αστροναύτης!»
ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ : συμβουλή/απαίτηση
Χρησιμοποιούμε διαφορετικούς τύπους του ρήματος για να δείξουμε αν η πράξη που περιγράφουμε είναι πραγματική/βέβαιη (οριστική) ή επιθυμητή/αβέβαιη (υποτακτική) ή ακόμα αν απαιτούμε την πραγματοποίησή της (προστακτική). Οι διαφορετικοί αυτοί ρηματικοί τύποι λέγονται εγκλίσεις.
Η άρνηση στην οριστική σχηματίζεται με το μόριο δε(ν), ενώ στην υποτακτική με το μόριο μη(ν).
Π.χ. Ο γιος του κυρ Δημήτρη δε σπουδάζει αστροναύτης.
Ο κυρ Δημήτρης επέμενε να μη σπουδάσει αστροναύτης ο γιος του.
Προσέχω τον σχηματισμό των εγκλίσεων:
Όταν περιγράφω κάτι ως πραγματικό/βέβαιο, το τοποθετώ στη χρονική βαθμίδα στην οποία συνέβη/συμβαίνει/θα συμβεί (δηλ. παρόν/παρελθόν/μέλλον). Γι' αυτό και η οριστική έγκλιση σχηματίζει τύπους
στους διάφορους χρόνους (οριστική ενεστώτα, παρατατικού, αορίστου, συνοπτικού μέλλοντα, εξακολουθητικού μέλλοντα, παρακειμένου, υπερσυντελίκου, συντελεσμένου μέλλοντα).
Όταν περιγράφω κάτι ως επιθυμητό/αβέβαιο ή απαιτώ την πραγματοποίησή του, δεν το τοποθετώ σε χρονική βαθμίδα. Έτσι, η υποτακτική και η προστακτική είναι άχρονες εγκλίσεις.
- Οι βασικοί και πιο συνηθισμένοι τύποι της υποτακτικής σχηματίζονται
με το να + τους τρεις απλούς τύπους ποιού ενεργείας (εξακολουθητικό – επαναλαμβανόμενο, συνοπτικό – στιγμιαίο, συντελεσμένο) :
π.χ. να γράφω – να γράψω – να έχω γράψει.
Υπάρχουν και άλλοι τύποι υποτακτικής που παράγονται επίσης με το
να : π.χ. να έγραφα – να έγραψα – να είχα γράψει.
- Η προστακτική σχηματίζεται με τον εξακολουθητικό – επαναλαμβανόμενο και με τον συνοπτικό – στιγμιαίο τύπο του ποιού ενεργείας : π.χ. γράφε – γράψε.
Η Προστακτική
Η Προστακτική δείχνει την πράξη του ρήματος ως προσταγή, παράκληση, προτροπή.
Τη βρίσκουμε στον Ενεστώτα και τον Αόριστο και έχει δύο πρόσωπα: το β΄ενικό και το β΄πληθυντικό πρόσωπο.
Παράδειγμα : Γράφε. Άκουσέ με. Βοήθησέ με, φίλε μου.
Η Προστακτική των σύνθετων ρημάτων
Σύνθετα ρήματα ή σύνθετες λέξεις γενικότερα είναι οι λέξεις που σχηματίζονται ενώνοντας δύο ή και περισσότερες λέξεις. Προσέχουμε τον σχηματισμό της Προστακτικής και ειδικά στον Αόριστο, γιατί δεν υπάρχει η αύξηση του ρήματος.
Το βοηθητικό ρήμα έχω
Το βοηθητικό ρήμα έχω κλίνεται όπως τα ρήματα πρώτης συζυγίας σε -ω, αλλά σχηματίζει τη χρονική αύξηση σε εί-.
|
To ρήμα έχω |
||||
|
Οριστική |
Υποτακτική |
|||
|
Ενεστώτας |
Παρατατικός |
Μέλλοντας |
||
|
έχω |
είχα |
θα έχω |
να έχω |
να είχα |
|
Προστακτική |
έχε – έχετε |
|||
Το ρήμα έχω μάς βοηθάει να σχηματίσουμε:
- τον παρακείμενο : ενεστώτας του έχω + άκλιτος τύπος σε -ει (Γ' ενικό πρόσωπο του εξαρτημένου) π.χ. Τα ξαδέλφια μας έχουν πάει στη Ρώμη.
- τον υπερσυντέλικο : παρατατικός του έχω + άκλιτος τύπος σε -ει (Γ' ενικό πρόσωπο του εξαρτημένου) π.χ. Τα ξαδέλφια μας είχαν πάει πρόπερσι στην Επίδαυρο.
- τον συντελεσμένο μέλλοντα : μέλλοντας του έχω + άκλιτος τύπος σε -ει (Γ' ενικό πρόσωpο του εξαρτημένου) π.χ. Τα ξαδέλφια μας θα έχουν γυρίσει από τη Ρώμη μέχρι να ξεκινήσουν τα μαθήματα.
Α Συζυγία - 1η τάξη : Το ρήμα χάνω
Β΄ Α Συζυγία
Τα ρήματα της συζυγίας αυτής ανήκουν σε τέσσερις τάξεις, δηλαδή τέσσερις διαφορετικούς τρόπους κλίσης:
Τάξη 1: χάνω
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Παθητική Φωνή |
|||
|
|
|||
|
Οριστική |
|||
|
Ενεστώτας |
Παρατατικός |
Αόριστος |
Συνοπτικός Μέλλοντας |
|
χάνομαι |
χανόμουν(α) |
χάθηκα |
θα χαθώ |
|
Εξακολουθητικός |
Παρακείμενος |
Υπερσυντέλικος |
Συντελεσμένος |
|
θα χάνομαι |
έχω χαθεί |
είχα χαθεί |
θα έχω χαθεί |
|
Υποτακτική |
||
|
Εξακολουθητική |
Συνοπτική |
Συντελεσμένη |
|
να χάνομαι |
να χαθώ |
να έχω χαθεί |
|
Άλλοι τύποι |
||
|
να χανόμουν(α)… |
||
|
Προστακτική |
|
|
Εξακολουθητική |
Συνοπτική |
|
- |
χάσου |
Έτσι κλίνονται : λύνω, ντύνω, πληρώνω, ιδρύω κ.ά.
Α Συζυγία - 2η Τάξη : Το ρήμα κρύβω
Τάξη 2 : κρύβω
|
Ενεργητική Φωνή |
|||
|
Οριστική |
|||
|
Ενεστώτας |
Παρατατικός |
Αόριστος |
Συνοπτικός Μέλλοντας |
|
κρύβω |
έκρυβα |
έκρυψα |
θα κρύψω |
|
Εξακολουθητικός |
Παρακείμενος |
Υπερσυντέλικος |
Συντελεσμένος |
|
θα κρύβω |
έχω κρύψει |
είχα κρύψει |
θα έχω κρύψει |
|
Υποτακτική |
||
|
Εξακολουθητική |
Συνοπτική |
Συντελεσμένη |
|
να κρύβω |
να κρύψω |
να έχω κρύψει |
|
Άλλοι τύποι |
||
|
να έκρυβα…, να έκρυψα…, να είχα κρύψει… |
||
|
Προστακτική |
|
|
Εξακολουθητική |
Συνοπτική |
|
κρύβε |
κρύψε |
|
Παθητική Φωνή |
|||
|
Οριστική |
|||
|
Ενεστώτας |
Παρατατικός |
Αόριστος |
Συνοπτικός Μέλλοντας |
|
κρύβομαι |
κρυβόμουν(α) |
κρύφτηκα |
θα κρυφτώ |
|
Εξακολουθητικός |
Παρακείμενος |
Υπερσυντέλικος |
Συντελεσμένος |
|
θα κρύβομαι |
έχω κρυφτεί |
είχα κρυφτεί |
θα έχω κρυφτεί |
|
Υποτακτική |
||
|
Εξακολουθητική |
Συνοπτική |
Συντελεσμένη |
|
να κρύβομαι |
να κρυφτώ |
να έχω κρυφτεί |
|
Άλλοι τύποι |
||
|
να κρυβόμουν(α)…, να κρύφτηκα…, να είχα κρυφτεί… |
||
|
Προστακτική |
|
|
Εξακολουθητική |
Συνοπτική |
|
– |
κρύψου |
Έτσι κλίνονται: αλείφω, ανάβω, βάφω, ράβω, σκάβω, γράφω, γειτονεύω, δουλεύω, ονειρεύομαι, σκέφτομαι, παραξενεύομαι κ.ά
Α Συζυγία - 3η Τάξη : Το ρήμα πλέκω
Τάξη 3: πλέκω
|
Ενεργητική Φωνή |
|||
|
Οριστική |
|||
|
Ενεστώτας |
Παρατατικός |
Αόριστος |
Συνοπτικός Μέλλοντας |
|
πλέκω |
έπλεκα |
έπλεξα |
θα πλέξω |
|
Εξακολουθητικός |
Παρακείμενος |
Υπερσυντέλικος |
Συντελεσμένος |
|
θα πλέκω |
έχω πλέξει |
είχα πλέξει |
θα έχω πλέξει |
|
Υποτακτική |
||
|
Εξακολουθητική |
Συνοπτική |
Συντελεσμένη |
|
να πλέκω |
να πλέξω |
να έχω πλέξει |
|
Άλλοι τύποι |
||
|
να έπλεκα…, να έπλεξα…, να είχα πλέξει… |
||
|
Προστακτική |
|
|
Εξακολουθητική |
Συνοπτική |
|
πλέκε |
πλέξε |
|
Παθητική Φωνή |
|||
|
Οριστική |
|||
|
Ενεστώτας |
Παρατατικός |
Αόριστος |
Συνοπτικός Μέλλοντας |
|
πλέκομαι |
πλεκόμουν(α) |
πλέχτηκα |
θα πλεχτώ |
|
Εξακολουθητικός |
Παρακείμενος |
Υπερσυντέλικος |
Συντελεσμένος |
|
θα πλέκομαι |
έχω πλεχτεί |
είχα πλεχτεί |
θα έχω πλεχτεί |
|
Υποτακτική |
||
|
Εξακολουθητική |
Συνοπτική |
Συντελεσμένη |
|
να πλέκομαι |
να πλεχτώ |
να έχω πλεχτεί |
|
Άλλοι τύποι |
||
|
να πλεκόμουν(α)…, να πλέχτηκα…, να είχα πλεχτεί… |
||
|
Προστακτική |
|
|
Εξακολουθητική |
Συνοπτική |
|
– |
πλέξου |
Έτσι κλίνονται: ανοίγω, διαλέγω, δείχνω, διδάσκω, δέχομαι, τρέχω, ρίχνω, σπρώχνω, αναπτύσσω, παίζω, αλλάζω, κοιτάζω, προσέχω, φτιάχνω, τυλίγω, ψάχνω κ.ά.
Α Συζυγία - 4η τάξη : Το ρήμα δροσίζω
Τάξη 4 : δροσίζω
|
Ενεργητική Φωνή |
|||
|
Οριστική |
|||
|
Ενεστώτας |
Παρατατικός |
Αόριστος |
Συνοπτικός Μέλλοντας |
|
δροσίζω |
δρόσιζα |
δρόσισα |
θα δροσίσω |
|
Εξακολουθητικός |
Παρακείμενος |
Υπερσυντέλικος |
Συντελεσμένος |
|
θα δροσίζω |
έχω δροσίσει |
είχα δροσίσει |
θα έχω δροσίσει |
|
Υποτακτική |
||
|
Εξακολουθητική |
Συνοπτική |
Συντελεσμένη |
|
να δροσίζω |
να δροσίσω |
να έχω δροσίσει |
|
Άλλοι τύποι |
||
|
να δρόσιζα…, να δρόσισα…, να είχα δροσίσει… |
||
|
Προστακτική |
|
|
Εξακολουθητική |
Συνοπτική |
|
δρόσιζε |
δρόσισε |
|
Παθητική Φωνή |
|||
|
Οριστική |
|||
|
Ενεστώτας |
Παρατατικός |
Αόριστος |
Συνοπτικός Μέλλοντας |
|
δροσίζομαι |
δροσιζόμουν(α) |
δροσίστηκα |
θα δροσιστώ |
|
Εξακολουθητικός |
Παρακείμενος |
Υπερσυντέλικος |
Συντελεσμένος |
|
θα δροσίζομαι |
έχω δροσιστεί |
είχα δροσιστεί |
θα έχω δροσιστεί |
|
Υποτακτική |
||
|
Εξακολουθητική |
Συνοπτική |
Συντελεσμένη |
|
να δροσίζομαι |
να δροσιστώ |
να έχω δροσιστεί |
|
Άλλοι τύποι |
||
|
να δροσιζόμουν(α)…, να δροσίστηκα…, να είχα δροσιστεί… |
||
|
Προστακτική |
|
|
Εξακολουθητική |
Συνοπτική |
|
– |
δροσίσου |
Έτσι κλίνονται: αναγνωρίζω, ανεβάζω, διαβάζω, ελπίζω, εξετάζω, δακρύζω, δανείζω, λούζω, αγκαλιάζω, λογαριάζω, πείθω, σβήνω, ζώνω, κλείνω, πιάνω, φτάνω, ακούω κ.ά.
Β Συζυγία - 1η Τάξη : Το ρήμα αγαπώ
Και στη Β' συζυγία έχουμε δύο τάξεις. Στην πρώτη ανήκουν τα ρήματα που κλίνονται σε (-ώ, -άς, -ά), ενώ στη δεύτερη εκείνα που κλίνονται σε (-ώ, -είς, -εί).
Τάξη 1: αγαπώ
|
Ενεργητική Φωνή |
|
Οριστική |
|||
|
Ενεστώτας |
Παρατατικός |
Αόριστος |
Συνοπτικός Μέλλοντας |
|
αγαπώ/αγαπάω |
αγαπούσα |
αγάπησα |
θα αγαπήσω |
|
Εξακολουθητικός |
Παρακείμενος |
Υπερσυντέλικος |
Συντελεσμένος |
|
θα αγαπώ/θα αγαπάω |
έχω αγαπήσει |
είχα αγαπήσει |
θα έχω αγαπήσει |
|
Υποτακτική |
||
|
Εξακολουθητική |
Συνοπτική |
Συντελεσμένη |
|
να αγαπώ/να αγαπάω |
να αγαπήσω |
να έχω αγαπήσει |
|
Άλλοι τύποι |
||
|
να αγαπούσα… |
||
|
Προστακτική |
|
|
Εξακολουθητική |
Συνοπτική |
|
αγάπα |
αγάπησε |
|
Παθητική Φωνή |
|
Οριστική |
|||
|
Ενεστώτας |
Παρατατικός |
Αόριστος |
Συνοπτικός Μέλλοντας |
|
αγαπιέμαι |
αγαπιόμουν(α) |
αγαπήθηκα |
θα αγαπηθώ |
|
Εξακολουθητικός |
Παρακείμενος |
Υπερσυντέλικος |
Συντελεσμένος |
|
θα αγαπιέμαι |
έχω αγαπηθεί |
είχα αγαπηθεί |
θα έχω αγαπηθεί |
|
||||||||||||||||||||||||
Έτσι κλίνονται: απαντώ, βαστώ, βουτώ, γελώ, γεννώ, γλεντώ, διψώ, κολλώ, κρατώ, κρεμώ, κυβερνώ, μελετώ, μετρώ, μιλώ, νικώ, ξενυχτώ, ξεχνώ, ξυπνώ, πατώ, πεινώ, περνώ, περπατώ, πετώ, πηδώ, πουλώ, προτιμώ, ρωτώ, σταματώ, τραβώ, φυσώ, χαιρετώ, χαλώ, χτυπώ κ.ά.
Β Συζυγία - 2η Τάξη : Το ρήμα θεωρώ
Τάξη 2: θεωρώ
|
Ενεργητική Φωνή |
|
Οριστική |
|||
|
Ενεστώτας |
Παρατατικός |
Αόριστος |
Συνοπτικός Μέλλοντας |
|
θεωρώ |
θεωρούσα |
θεώρησα |
θα θεωρήσω |
|
Εξακολουθητικός |
Παρακείμενος |
Υπερσυντέλικος |
Συντελεσμένος |
|
θα θεωρώ |
έχω θεωρήσει |
είχα θεωρήσει |
θα έχω θεωρήσει |
|
Υποτακτική |
|||||
|
Εξακολουθητική |
Συνοπτική |
Συντελεσμένη |
|||
|
να θεωρώ |
να θεωρήσω |
να έχω θεωρήσει |
|||
|
Άλλοι τύποι |
|||||
|
να θεωρούσα… |
|||||
|
Προστακτική |
|||||
|
Εξακολουθητική |
Συνοπτική |
||||
|
- |
θεώρησε |
||||
|
Παθητική Φωνή |
|
Οριστική |
|||
|
Ενεστώτας |
Παρατατικός |
Αόριστος |
Συνοπτικός Μέλλοντας |
|
θεωρούμαι |
[θεωρούμουν]1 |
θεωρήθηκα |
θα θεωρηθώ |
|
Εξακολουθητικός |
Παρακείμενος |
Υπερσυντέλικος |
Συντελεσμένος |
|
θα θεωρούμαι |
έχω θεωρηθεί |
είχα θεωρηθεί |
θα έχω θεωρηθεί |
|
Υποτακτική |
||
|
Εξακολουθητική |
Συνοπτική |
Συντελεσμένη |
|
να θεωρούμαι |
να θεωρηθώ |
να έχω θεωρηθεί |
|
Άλλοι τύποι |
||
|
[να θεωρούμουν]… |
||
|
Προστακτική |
|
|
Εξακολουθητική |
Συνοπτική |
|
- |
θεωρήσου |
Έτσι κλίνονται και τα: αποτελώ, ζω, μπορώ, παρακαλώ, προσπαθώ, συγχωρώ κ.ά. (Προσοχή: Μερικά δε σχηματίζουν παθητική φωνή!)
Οι τύποι σε αγκύλες δε χρησιμοποιούνται συχνά.
Παρατηρήσεις
- Μερικά ρήματα της Β' συζυγίας κλίνονται σύμφωνα και με τις δύο τάξεις.
Έχουμε, δηλαδή :
ακολουθώ – ακολουθάς/ακολουθείς – ακολουθάει/ακολουθεί
Τέτοια ρήματα είναι τα: ακολουθώ, κυκλοφορώ, προχωρώ, συζητώ, συμπαθώ, τηλεφωνώ, χωρώ κ.ά.
- Τα ρήματα κοιμάμαι,λυπάμαι,φοβάμαι και θυμάμαι ακολουθούν τον σχηματισμό των ρημάτων της Β' συζυγίας – Τάξης 2, αλλά διαφέρουν σε αρκετούς τύπους του ενεστώτα και παρατατικού οριστικής (και της υποτακτικής) :
Π.χ. κοιμάμαι – κοιμάσαι – κοιμάται – κοιμόμαστε – κοιμάστε – κοιμούνται
κοιμόμουν – κοιμόσουν – κοιμόταν – κοιμόμασταν – κοιμόσασταν – κοιμούνταν
Συντακτικό
Τελικές προτάσεις
Θα πάω να τη βρω για να της πω ότι έχει όμορφα μάτια.
Όταν θέλουμε να δείξουμε για ποιον σκοπό γίνεται κάτι, χρησιμοποιούμε τελικές προτάσεις.
Αυτές εισάγονται με το για + το μόριο της υποτακτικής να.
Συμπερασματικές προτάσεις
Ο καιρός επιδεινώθηκε τόσο πολύ, που ο θείος Βρασίδας ανέβαλε τις διακοπές του.
Περίμενε τις διακοπές του τόσες εβδομάδες, ώστε δικαιολογημένα στενοχωρήθηκε.
Οι αποτελεσματικές προτάσεις δείχνουν το αποτέλεσμα της πράξης που δηλώνει η κύρια πρόταση. Εισάγονται με τους αποτελεσματικούς συνδέσμους ώστε, που.
Γραπτός λόγος
Αναγνωρίζω τα είδη των κειμένων
Αναφορικός και Κατευθυντικός λόγος
Αναφορικός είναι ο λόγος των περιγραφικών και αφξγηματικών κειμένων, όπου παρουσιάζω πρόσωπα, πράγματα, γεγονότα και καταστάσεις.
Κατευθυντικός είναι ο λόγος των κειμένων οδηγιών και των κειμένων επιχειρημάτων (επιχειρηματολογικά κείμενα) με τα οποία προσπαθώ να κατευθύνω τον αναγνώστη σε μια ορισμένη ενέργεια ή συμπεριφορά.
Συνοπτικά
Έχουμε τέσσερα διαφορετικά είδη κειμένων:
(α) περιγραφικά κείμενα,
(β) αφηγηματικά κείμενα,
(γ) κείμενα με οδηγίες,
(δ) κείμενα με επιχειρήματα.
Τα δύο πρώτα είδη κειμένων ανήκουν στον αναφορικό λόγο, ενώ τα δύο τελευταία στον κατευθυντικό λόγο.
Κείμενα οδηγιών
Τα κείμενα οδηγιών είναι αυτά που, όπως λέει και το όνομά τους, δίνουν οδηγίες για μια συνταγή, για την κατασκευή ενός αντικειμένου, τη λειτουργία μιας συσκευής κ.λπ.
Για να φτιάξουμε ένα κείμενο οδηγιών χρησιμοποιούμε ρήματα :
- στην οριστική ενεστώτα,
- στην υποτακτική ή
- στην προστακτική
Πρέπει να προσέξουμε να παρουσιάσουμε τα στάδια της διαδικασίας με τη σωστή χρονική σειρά.
 |
 |