– Δεν μπορώ να τα μάθω. Είναι πολλά και δεν θα τα θυμάμαι. Δεν θα γράψω καλά.
– Τι θα γίνει αν δεν γράψεις τόσο καλά όσο θέλεις;
– Θα στενοχωρηθεί και δεν θα πάρω καλό βαθμό στη γεωγραφία.
– Εννοείς στον έλεγχο;
– Ναι. Δεν θα είμαι πια καλή μαθήτρια.
– Ολόκληρος ο βαθμός εξαρτάται μόνο από αυτό το διαγώνισμα;
– Όχι αλλά είναι σημαντικό.
– Πάντα ένα διαγώνισμα είναι σημαντικό, αλλά στα άλλα έχεις γράψει καλά;
– Ναι, πολύ καλά. Και όταν με εξέτασε, της είπα το μάθημα τέλεια.
– Άρα δεν χρειάζεται να ανησυχείς.
– Δεν ξέρω. Μάλλον.
– Έχεις διαβάσει καθόλου;
– Όχι πολύ, γιατί είναι πολλά και δεν μπορώ να τα μάθω. Να, ρωτήστε με ένα νομό και θα δείτε.
– Εντάξει λοιπόν, πες μου την πρωτεύουσα του νομού Ημαθίας (από τους λίγους νομούς που θυμάμαι κι εγώ).
– Εμ, δεν θυμάμαι. Να είδατε, πριν έρθω τα διάβαζα, αλλά δεν θυμάμαι τίποτα. Δεν θα γράψω καλά!
Το συγκεκριμένο κορίτσι, είχε δημιουργήσει στο μυαλό της την άποψη ότι πρέπει να γράφει σε όλα τα διαγωνίσματα τέλεια, ώστε να θεωρείται καλή μαθήτρια. Αν σε κάποιο αποτυχαίνει, θα ήταν καταστροφικό. Ο τρόπος που όλοι σκεφτόμαστε για τον εαυτό μας, που κρίνουμε τις πράξεις μας και σκεφτόμαστε για το μέλλον, μας οδηγεί σιγά-σιγά σε ισχυρά πρότυπα σκέψης, που είναι άκαμπτα και ονομάζονται πυρηνικές πεποιθήσεις. Η πυρηνική πεποίθηση στην προκείμενη περίπτωση ήταν “είμαι άριστη μαθήτρια”. Αυτή η πεποίθηση όμως οδήγησε τη μαθήτρια να πιστεύει ότι τίποτα δεν είναι αποδεκτό, εκτός από το τέλειο. Έτσι, αισθάνεται άγχος και απογοήτευση όταν η απόδοσή της είναι κατώτερη της τελειότητας.
Επιπλέον, η πεποίθησή της ότι δεν μπορεί να μάθει και να θυμάται το μάθημα, την οδήγησε στην απόφαση να μην προσπαθήσει. Εφόσον όμως δεν διάβασε, δεν θα γράψει καλά, τουλάχιστον όσο καλά θα ήθελε. Άρα θα επιβεβαιώσει ότι δεν είναι καλή μαθήτρια.
Όταν ενεργοποιηθούν οι πυρηνικές πεποιθήσεις, παράγονται αυτόματες σκέψεις, συνήθως γενικευμένες απόψεις που προσπαθούν να προβλέψουν το μέλλον. Αυτές οι σκέψεις μπορεί να είναι θετικές και να αποτελούν κίνητρο ή να είναι αρνητικές και να οδηγούν σε αρνητική παγίδα.
- Οι αρνητικές σκέψεις μας δημιουργούν δυσάρεστα συναισθήματα.
- Τα δυσάρεστα αυτά συναισθήματα μας εμποδίζουν να κάνουμε πράγματα.
- Η απραξία μας δίνει περισσότερο χρόνο να σκεφτούμε όλα αυτά που μπορούν να πάνε άσχημα.
- Τελικά, αυτό επιβεβαιώνει τις αρνητικές μας σκέψεις.
Το παιδί συμπεριφέρεται με τέτοιο τρόπο που αποδεικνύει ότι οι σκέψεις του ήταν σωστές εξ αρχής. Μπορεί να γίνουν πραγματικότητα μόνο και μόνο γιατί η συμπεριφορά του παιδιού τις επιβεβαιώνει. Για τη συγκεκριμένη μαθήτρια ο φαύλος κύκλος ήταν κάπως έτσι:
- Δεν μπορώ να το μάθω –> απογοήτευση –> διαβάσω δε διαβάσω το ίδιο κάνει αφού δεν θα τα θυμάμαι –> παραίτηση –> δεν θυμάμαι την πρωτεύουσα του νομού Ημαθίας –> δεν ξέρω τίποτα, είχα δίκιο–> δεν θα γράψω καλά.
Χρειάζεται προσπάθεια από τους ενήλικες γύρω από το παιδί να για να σπάσει αυτός ο κύκλος. Η αυτοεκτίμησή του, η θέλησή του να προσπαθεί, ο τρόπος που αντιμετωπίζει την αποτυχία και που ερμηνεύει ένα αποτέλεσμα εξαρτώνται από τον τρόπο που σκέφτεται. Πολλές διαταραχές, όπως αγχώδεις διαταραχές και διαταραχές της διάθεσης, μπορεί να προκύψουν από τον τρόπο που το παιδί σκέφτεται.
(Ένα κείμενο της Φανής Λούγκλου Δίκτυο Ανανέωσης στην Εκπαίδευση )