37 - 38. Η Αφρική

Χερσόνησοι : Η μεγαλύτερη χερσόνησος της Αφρικής είναι το λεγόμενο Κέρας της Αφρικής ή Σομαλική Χερσόνησος στα Ανατολικά.

Κόλποι : Οι κόλποι είναι, στη μεγάλη τους πλειοψηφία, πολύ ανοιχτοί και πολύ μεγάλοι, όπως ο Λευκός Κόλπος ή Κόλπος της Γουϊνέας. Μοναδική, ίσως, εξαίρεση αποτελούν στο Βορρά ο κόλπος της Λιβύης και ο κόλπος της Τύνιδας, ακόμα κι αυτοί όμως είναι αρκετά ανοιχτοί.

Νησιά : Η Αφρική δεν έχει μεγάλα νησιά με εξαίρεση στα Νοτιοανατολικά της που βρίσκεται το νησί της Μαδαγασκάρης. Υπάρχουν κάποιες μικρές συστάδες Νησιών όπως οι Αζόρες, τα Νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου, οι Κομόρες και οι Σεϋχέλλες.

Ακρωτήρια : Το πιο γνωστό είναι το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας και το ακρωτήριο Αγκούλιας, που είναι και το νοτιότερο σημείο της ηπείρου, στα ανατολικά το ακρωτήριο Ντελγάντο, που είναι στα σύνορα της Τανζανίας με τη Μοζαμβίκη και το ακρωτήριο Γκουαρνταφούιτ, που βρίσκεται στη χερσόνησο της Σομαλίας. Στα βόρεια υπάρχει το ακρωτήριο Μπον στην Τύνιδα, που είναι το δυτικότερο άκρο της αφρικανικής ηπείρου. Ακόμη υπάρχει το Λευκό Ακρωτήριο στα σύνορα της πρώην Ισπανικής Σαχάρας με τη Μαυριτανία, το Πράσινο ακρωτήριο στη Σενεγάλη που είναι και το δυτικότερο άκρο της Αφρικής. 

Γεωμορφολογικός χάρτης της Αφρικής

Οροσειρές : Η Αφρική παρ' ότι το έδαφός της φαίνεται ομαλό, καλύπτεται από μεγάλα οροπέδια και έχει κάποιες μεγάλες οροσειρές που καταλήγουν σε απόκρημνες ακτές.

Στα Βόρεια η Οροσειρά του Άτλαντα, στα Βορειοδυτικά η οροσειρά Αχαγκάρ και πιο Ανατολικά το όρος Τσαντ και η Οροσειρά Τιμπέστι.

Στα Νοτιοδυτικά τα Όρη του Καμερούν, Νότια η Οροσειρά Ντράκεν. Στα Ανατολικά το όρος Κιλιμάντζαρο που είναι και το ψηλότερο σημείο της Αφρικής (5.895 μ.), το όρος Κένυα και η Οροσειρά Ρουβενζόρι που ξεπερνούν κι αυτά τα 5.000 μ..

Ποτάμια : Το μοναδικό ποτάμι που εκβάλλει στη Μεσόγειο θάλασσα είναι και το μεγαλύτερο σε μήκος ποτάμι της Γης, ο Νείλος.

Στα Δυτικά εκβάλλει ο Νίγηρας, που εκβάλλει στον κόλπο της Γουϊνέας, και ο Κόγκος (το μεγαλύτερο ποτάμι της Αφρικής σε ποσότητα νερών), ενώ Νοτιοδυτικά ρέει ο Οράγγης.

Στα Νοτιονατολικά μεγαλύτερο ποτάμι είναι ο Ζαμβέζης.

Λίμνες : Στα νότια της Σαχάρας υπάρχει η Λίμνη του Τσαντ. Η μεγαλύτερη λίμνη της Αφρικής είναι η λίμνη της Βικτωρίας από την οποία πηγάζει ο Νείλος. Άλλες μεγάλες λίμνες είναι η Ταγκανίκα νότια της Βικτώριας και η Τάνα, στα υψίπεδα της Αβησσυνίας.

Έρημοι : Το βόρειο μέρος της Αφρικής καλύπτεται από την έρημο Σαχάρα, τη μεγαλύτερη έρημο της Γης, ενώ στα νοτιοδυτικά βρίσκεται η έρημος Καλαχάρι.

Η Αφρική χωρίζεται περίπου στη μέση από τον Ισημερινό και οι περιοχές που εκτείνονται μεταξύ του Τροπικού του Καρκίνου και του Τροπικού του Αιγόκερω αποτελούν τα 2/3 του εδάφους της. Βρίσκουμε επομένως όλα τα είδη του τροπικού κλίματος. Έτσι, στην κεντρική περιοχή της Αφρικής υπάρχει το ισημερινό κλίμα, ακολουθούν κατόπιν οι δύο ζώνες των ισημερινών μουσώνων, κατόπιν οι ζώνες του τροπικού και τέλος οι ζώνες του υποτροπικού κλίματος.

Αξιοσημείωτο είναι ότι στην περιοχή του Ισημερινού υπάρχουν περιοχές που έχουν εύκρατο κλίμα, καθώς και περιοχές που έχουν σχεδόν πολικό κλίμα. Πρόκειται για τις κορυφές των υψηλών βουνών, όπως είναι το Καμερούν και το Κιλιμάντζαρο.

Κλιματικός χάρτης της Αφρικής

 Ανάλογη με τη θερμοκρασία και τις βροχοπτώσεις είναι και η χλωρίδα στην Αφρική.Έτσι, ενώ από τη μια υπάρχουν περιοχές που σκεπάζονται από παρθένα δάση, υπάρχουν και περιοχές που δεν έχουν καθόλου πράσινο ή που έχουν μερικές οάσεις με χουρμαδιές ή ακανθώδη φυτά (Σαχάρα, Καλαχάρι).

Στη βόρεια μεσογειακή Αφρική και στη Νότια Αφρική η χλωρίδα είναι η ίδια, σχεδόν, μ' εκείνη που επικρατεί στις νότιες Ευρωπαϊκές χώρες. Χαρακτηριστικές καλλιέργειες των ζωνών αυτών είναι η ελιά, τα εσπεριδοειδή, το ρύζι. τα λαχανικά, το βαμβάκι, το αμπέλι κλπ. Πολλές από τις καλλιέργειες αυτές τις συναντάμε και στο εσωτερικό της χώρας και ιδιαίτερα σε μερικά υψίπεδα, όπου το κλίμα δεν είναι αποκλειστικά τροπικό.

Στις υποτροπικές περιοχές χαρακτηριστικό είναι η ποώδης βλάστηση και η Σαβάνα. Χαρακτηριστικό της σαβάνας είναι η εποχιακή βλάστηση που φτάνει σε μεγάλο ύψος και τα αραιά δένδρα. Τα δένδρα στις σαβάνες ποτέ δε σχηματίζουν δάση. Χαρακτηριστικά δέντρα των σαβάνων είναι οι ακακίες, μερικά είδη αρτόδεντρων, οι συκομουριές, καθώς και τα τεράστια δέντρα, που είναι γνωστά με το όνομα μπαομπάμπ και των οποίων ο κορμός μπορεί να φτάσει μερικά μέτρα διάμετρο. Συνήθως οι κορμοί αυτοί είναι μέσα κούφιοι και σχηματίζουν τεράστιες κουφάλες.

 Στη ζώνη του Ισημερινού και ιδιαίτερα κοντά στις όχθες των ποταμών και των λιμνών υπάρχουν μεγάλα και αδιαπέραστα δάση. Πολλά από τα δάση της Αφρικής είναι ακόμη σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητα, ακριβώς γιατί είναι τελείως αδιαπέραστα. Χαρακτηριστικά δέντρα των τροπικών δασών είναι το τικ, το παλίσανδρο, ο έβενος κλπ.

Φυσικό περιβάλλον της Αφρικής

 Αντίστοιχη με τη χλωρίδα είναι και η πανίδα. Έτσι, στη βόρεια Αφρική συναντάμε κυρίως τα γνωστά στη νότια Ευρώπη ζώα, όπως είναι το τσακάλι, η αλεπού και άλλα, συναντάμε όμως και γύπες, ύαινες και καμήλες. Στην ανατολική Αφρική, από την περιοχή της Σομαλίας και πάνω, τόσο προς τα βόρεια όσο και προς τα δυτικά, ζει ως κατοικίδιο ζώο η καμήλα που χρησιμοποιείται για μεταφορές κυρίως μέσα από τις ερήμους. 

Ακόμη στις περιοχές που αναφέραμε παραπάνω ζει και η γαζέλα η δρομάς, που έχει γίνει και αυτή κατοικίδιο ζώο πια. Σε όλες τις άνυδρες περιοχές της δυτικής, κεντρικής, ανατολικής και νότιας Αφρικής ζει η στρουθοκάμηλος, το μεγαλύτερο πουλί του πλανήτη μας. Στις στέπες και στις σαβάνες με την εποχιακή βλάστηση ζουν πολλά μεγάλα ζώα, χαρακτηριστικό της πανίδας της Αφρικής. Εκεί ζει ο Αφρικανικός ελέφαντας,

Στις στέπες ακόμη ζουν οι καμηλοπαρδάλεις, μεταξύ των οποίων και το αφρικανικό βουβάλι που θεωρείται το πιο επικίνδυνο και το πιο άγριο ζώο πάνω σ' ολόκληρη την Αφρική. Τα φυτοφάγα ζώα των στεπών είναι στην ουσία μεταναστευτικά, γιατί κάθε φορά αλλάζουν τόπο, για να εξασφαλίσουν τροφή, όταν στις περιοχές που ζουν από τη ξηρασία σταματήσει κάθε βλάστηση. Τόσο στις ερήμους όσο και στις στέπες και στις σαβάνες ζουν πολλά φίδια από τα οποία άλλα έχουν δηλητήριο και άλλα δεν έχουν. Ανάμεσα στα φίδια που δεν έχουν δηλητήριο μπορούμε να αναφέρουμε τον πύθωνα ως το πιο γνωστό, ενώ ανάμεσα στα δηλητηριώδη ανήκει η κόμπρα, που μπορεί να θεωρηθεί ως το πιο επικίνδυνο φίδι στην Αφρική.

Στα βαλτώδη μέρη και κοντά στα ποτάμια, ζει ένα άλλο είδος ζώου, που και αυτό κινδυνεύει να εξαφανιστεί. Πρόκειται για τον ιπποπόταμο. Ο ιπποπόταμος είναι αποκλειστικά και μόνο ζώο φυτοφάγο και σπάνια επιτίθεται στους ανθρώπους, ενώ μπορεί σχετικά εύκολα να εξημερωθεί. Από τα σαρκοφάγα ζώα αξίζει να αναφερθούν τα λιοντάρια, οι λεοπαρδάλεις, κλπ., που και αυτά, ακολουθώντας τα φυτοφάγα, γίνονται τελικά μεταναστευτικά ζώα.