07.01 Στα ίχνη των οξέων και των βάσεων

Το σύνολο των ιδιοτήτων των διαλυμάτων των Οξέων ονο­μάζεται όξινος χαρακτήρας. Τα διαλύματα των οξέων έχουν ξινή γεύση (όπως του ξιδιού και του λεμονι­ού), αλλάζουν το χρώμα των δεικτών, επι­δρούν σε άλατα και μέταλλα και τα διαλύματά τους είναι αγωγοί του ηλεκτρικού ρεύματος.

Οξέα απλά και ακίνδυνα που τα συναντούμε καθημερινά είναι το κιτρικό οξύ (το συναντούμε σε φρούτα και λαχανικά), το ασκορβικό οξύ (η γνωστή μας βιταμίνη C, που τη συναντούμε στα φρούτα), το ξίδι (περιέχει οξικό οξύ σε αναλογία 5%), το ανθρακικό οξύ (στα ανθρακούχα αναψυκτικά), το γαλακτικό οξύ (στο φρέσκο γάλα).

Λόγω ορισμένων Οξέων, όπως το ανθρακικό και το θειώδες που δημιουρ­γούνται στην ατμόσφαιρα από τα καυσαέρια, σχηματίζεται η όξινη βροχή. Αυτή μετατρέπει τα μάρμαρα σε γύψο καταστρέφοντας τα ιστορικά μνημεία και «καί­ει» τα φύλλα των δέντρων απογυμνώνοντας τα δάση.

Το σύνολο των ιδιοτήτων των διαλυμάτων των Βάσεων ονο­μάζεται βασικός χαρακτήρας. Οι βάσεις έχουν χαρακτηριστική (καυστική ή πικρή) γεύση, αλλάζουν το χρώμα των δεικτών, αντιδρούν με τα οξέα, ενώ τα διαλύματά τους είναι αγωγοί του ηλεκτρι­κού ρεύματος.

Βάσεις συναντούμε στα απορρυπαντικά, στο σαπούνι, στην οικιακή αμμωνία (σόδα).

Η πιο γνωστή Βάση είναι η σόδα χρησιμοποιούμε για την ανακούφισή μας από στομαχικές διαταραχές, πάντα όμως έπειτα από συμβουλή του γιατρού.

Επίσης αποτελούν χρήσιμες ουσίες για την απομάκρυνση από τα ρούχα λε­κέδων που οφείλονται σε λίπη.

Πολλές οδοντόκρεμες είναι φτιαγμένες με συστατικά που περιέχουν κάποια Βάση.

Βάσεις χρησιμοποιούμε επίσης στην παρασκευή λιπασμάτων και γενικότερα ως πρώτες ύλες στη βιομηχανία.

Γενικά τα Οξέα και οι Βάσεις είναι χημικές ενώ­σεις που τις χρησιμοποιούμε πολύ συχνά στην καθημερινή μας ζωή. Τα φρούτα, οι σάλτσες και τα αναψυκτικά περιέχουν Οξέα. Επίσης ορισμένα Οξέα χρησιμοποιούνται ως συντηρητικά σε τυποποιημένες τροφές και κονσέρβες.

Οι δείκτες, είναι χημικές ουσίες οι οποίες, με την παρουσία Οξέων (αλλά και Βάσεων και αλάτων) αλλάζουν χρώμα. Αυτό μας βοηθάει στο να ανιχνεύσουμε την παρου­σία άλλων ουσιών, δεδομένου ότι, αν υπάρχει κάποια από τις ουσίες αυτές και έλθει σε επαφή με ένα δείκτη, αυτός  αλλάζει το χρώμα του. 

Εξήγηση του δεύτερου πειράματος

1.Στο ποτήρι 1, ρίχνουμε 1/5 καθαριστικό τζαμιών και 4/5 νερό. Στο ποτήρι 2, ρίχνουμε 3-4 σταγόνες φαινολοφθαλεΐνη. Στο ποτήρι 3, ρίχνουμε άκουα φόρτε ώστε μόλις να καλυφθεί ο πυθμένας του. (Αν χρησιμοποιήσουμε ξινό, θα ρίξουμε λίγο παραπάνω).
2.Αδειάζουμε το περιεχόμενο του ποτηριού 1 στο ποτήρι 2. Το άχρωμο υγρό γίνεται φούξ.
3.Στη συνέχεια αδειάζουμε το περιεχόμενο του ποτηριού 2, στο ποτήρι 3. Το έγχρωμο υγρό αποχρωματίζεται.

ΤΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΜΗΝ ΤΑ ΚΑΝΕΤΕ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΜΟΝΟΙ ΣΑΣ

Χημικοί δείκτες: μπλε της βρομοθυμόλης, βάμμα ηλιοτροπίου, ηλιανθίνη, και η φαινολοφθαλεΐνη.

Δείκτες επίσης περιέχονται στο κόκκινο λάχανο, στο τσάι, στα πέταλα πολλών λουλουδιών.

Ίσως έχεις ακούσει ότι αν κάποιον τον τσιμπήσει μέλισσα για να καταπραΰνουμε τον πόνο, βάζουμε λίγη αμμωνία, που είναι Βάση. Αντίθετα αν τον τσιμπήσει σφήκα, θα βάλουμε λίγο ξίδι, που είναι Οξύ.

Άρα όταν ρίξουμε Οξύ σε μια Βάση, θα διαπιστώσουμε ότι οι δύο αυτές ουσίες αντιδρούν δημιουργώντας ένα νέο προϊόν που δεν είναι ούτε Οξύ ούτε Βά­ση. Η χημική αυτή αντίδραση ονομάζεται εξουδετέρωση και το προϊόν που παίρνουμε ονομάζεται Άλας.

Οξύ + Βάση -> Άλας + Νερό

Τα άλατα συνήθως διαλύονται εύκολα στο νερό. Όταν το νερό περιέχει πολλά άλατα, χαρακτηρίζεται σκληρό. Σε αυτή την περίπτωση το νερό δεν είναι πόσιμο, ούτε κατάλληλο για οικιακή χρήση. Όταν το νερό περιέ­χει λίγα άλατα, ονομάζεται μαλακό.

Πολλές ηλεκτρικές συσκευές, όπως οι θερμοσίφωνες και τα πλυντήρια, κατα­στρέφονται από τα άλατα που περιέχει το νερό. Για να μειώσουμε τις πιθανότητες βλάβης των πλυντηρίων από τα άλατα, χρησιμοποιούμε τα λεγόμενα αποσκληρυντικά του νερού. Αυτά αντιδρούν με τα άλατα ασβεστίου και μαγνησίου που περιέχει το νερό και επηρεάζουν τη σκληρότητά του, με αποτέλεσμα  η σκληρότητα του νε­ρού να μειώνεται.