02.3 Διαδρομές στην πόλη - Θεωρία

2. Η ζωή στην πόλη

2.1 Διαδρομές στην πόλη

Το νόημα του κειμένου

Ανάγνωση ενός χάρτη συγκοινωνιών για συγκεκριμένο προορισμό.

Ανάγνωση ενός χάρτη του ΟΑΣΑ για τις διαδρομές που μπορεί κάποιος να ακολουθήσει προκειμένου να φτάσει στον προορισμό του.

Θηλυκά ουσιαστικά σε -ος

Τα οξύτονα και παροξύτονα θηλυκά σε -os τονίζονται σε όλες τις πτώσεις, όπου και στην ονομαστική ενικού. Π. χ. η λεωφόρος, της λεωφόρου κ.λπ.

Τα προπαροξύτονα στη γενική ενικού και πληθυντικού, καθώς και στην αιτιατική πληθυντικού, κατεβάζουν τον τόνο στην παραλήγουσα. Π. χ. η διάμετρος, της διαμέτρου κ.λπ.

Σύνθετες λέξεις

Όταν συνδυάζουμε μια λέξη με μια άλλη λέξη για να φτιάξουμε μια καινούρια λέξη, έχουμε σύνθεση.

άγριο                       + λουλούδι                   = αγριολούλουδο  

ανεβαίνω                  + κατεβαίνω                  = ανεβοκατεβαίνω

Α΄ συνθετικό             Β΄ συνθετικό                    Σύνθετη λέξη

Σύνθετες, λοιπόν, λέμε τις λέξεις που σχηματίζονται όταν ενώνουμε δύο ή περισσότερες άλλες λέξεις. Οι λέξεις που χρησιμοποιούμε στη σύνθεση και δεν είναι και οι ίδιες σύνθετες, λέγονται απλές ή συνθετικά. Η πρώτη λέξη που υπάρχει σε μια σύνθετη λέγεται πρώτο συνθετικό, ενώ η δεύτερη δεύτερο συνθετικό.

Δημιουργούμε σύνθετες λέξεις :

Α. Χρησιμοποιώντας το στερητικό -α ή ένα αχώριστο μόριο. π.χ. α + πέρας → άπειρος (= αυτός που δεν έχει τέλος)  ξε + κουρασμένος → ξεκούραστος

Β. Ενώνοντας δύο ή περισσότερες λέξεις π.χ. ανεβαίνω + κατεβαίνω →  ανεβοκατεβαίνω

Τι είναι το στερητικό -α ;

Το στερητικό -α είναι το γράμμα Αα, το οποίο όταν μπαίνει μπροστά από άλλη λέξη, δημιουργεί μια καινούρια - σύνθετη - λέξη με αντίθετο νόημα από την προηγούμενη. Π.χ.  α + πόρος →  άπορος (= αυτός που δεν έχει πόρους, εισοδήματα)

Τι είναι τα αχώριστα μόρια ;

Αχώριστα μόρια λέμε τις μονοσύλλαβες ή δισύλλαβες λέξεις που δεν μπορούν να σταθούν μόνες τους στον λόγο, αλλά χρησιμοποιούνται αποκλειστικά στη σύνθεση λέξεων π.χ. αρχι- αμφι- δια- δι- δυσ- εισ- εκ- εξ- εν-ημι- περι- υπο- συν κ.λπ. Ακόμα, στα αχώριστα μόρια συγκαταλέγεται το ξε- που λειτουργεί όπως και το στερητικό -α.

Κείμενο οδηγιών

Το κείμενο οδηγιών είναι αυτό που λέει και το όνομά του. Είναι, δηλαδή, κείμενο με τοι οποίο δίνουμε οδηγίες για τη λειτουργία μιας συσκευής, για τη συναρμολόγηση ενός αντικειμένου, για την παρασκευή ενός φαγητού κ.λπ.

Για να φτιάξουμε ένα κείμενο με οδηγίες χρησιμοποιούμε:

• ρήματα στην οριστική ενεστώτα
• προστακτική
• υποτακτική

Προσέχουμε να παρουσιάσουμε τα στάδια της διαδικασίας με τη σωστή χρονική σειρά.