12. Το ανάγλυφο της Γης (10/11/2023)

Η Γη "γεννήθηκε" πριν από περίπου 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια. Από τότε η επιφάνειά της μεταβάλλεται διαρκώς. Οι αιτίες της μεταβολής του ανάγλυφου της Γης είναι :

α) δυνάμεις που προέρχονται από το εσωτερικό της (ενδογενείς δυνάμεις) όπως είναι οι ως σεισμοί και τα ηφαίστεια.

β) δυνάμεις που δρουν στην επιφάνειά της (εξωγενείς δυνάμεις) και οφείλονται στον άνεμο, στο νερό, στη διαφορά θερμοκρασίας και στις ανθρώπινες παρεμβάσεις.

Η Γέννηση των Ηπείρων

Ηπειρωτικό ανάγλυφο: Χαρακτηρίζεται από δυο ομάδες γεωμορφολογικών στοιχείων, τον κατακόρυφο και τον οριζόντιο διαμελισμό.

Κατακόρυφο διαμελισμό ονομάζουμε τη μορφολογία μιας περιοχής και συγκεκριμένα τις διαφορές που παρατηρούνται στο υψόμετρο, δηλαδή οροσειρές, οροπέδια, πεδιάδες, κοιλάδες κ.λπ.

Οριζόντιο διαμελισμό ονομάζουμε τη μορφολογία των ακτών και συγκεκριμένα τις διαφορές που έχουν ως προς το μήκος και το σχήμα, δηλαδή κόλπους, ακρωτήρια, χερσονήσους, νησιά κ.λπ.

Υποθαλάσσιο ανάγλυφο:  Το υποθαλάσσιο ανάγλυφο αποτελείται από υποθαλάσσιες οροσειρές, βαθιές τάφρους, απότομα βυθίσματα και τεράστιες λεκάνες. Όλα αυτά ανακαλύφθηκαν με τη χρήση των δορυφόρων.

Το ψηλότερο σημείο της Ελλάδας είναι η κορυφή Μύτικας του Ολύμπου (2.919 μ.) και το βαθύτερο στην τάφρο των Οινουσσών στο Ιόνιο Πέλαγος, 5.269 μέτρα.

Το ηπειρωτικό και το υποθαλάσσιο ανάγλυφο της Γης

Οι μεγάλες οροσειρές είναι αποτέλεσμα των ενδογενών δυνάμεων. (= Δυνάμεις που προέρχονται από το εσωτερικό της Γης π.χ. οι σεισμοί κ.λπ.).

Αντίθετα, οι τεράστιες πεδιάδες διαμορφώθηκαν από την επίδραση εξωγενών δυνάμεων. (= Δυνάμεις που προέρχονται από το εξωτερικό της Γης π.χ. ο άνεμος, το νερό κ.λπ.).

Το ανάγλυφο μιας περιοχής διαμορφώνει τις καιρικές συνθήκες της περιοχής, οι οποίες επηρεάζουν τις δραστηριότητες των ανθρώπων.

Επίσης, το ανάγλυφο διευκολύνει ή εμποδίζει τις καλλιέργειες, το κτίσιμο πόλεων και χωριών, την επικοινωνία (κατασκευή δρόμων, σιδηροδρόμων), τις μεταφορές κ.λπ.

Όπως φαίνεται από τον παρακάτω χάρτη και τον αντίστοιχο πίνακα οι μεγαλύτερες οροσειρές της Γης είναι :

Ιμαλάια (Ασία), Καύκασος (Ευρώπη), Άλπεις (Ευρώπη), Κιλιμάντζαρο (Αφρική), Άτλαντας (Αφρική), Βραχώδη Όρη (Βόρεια Αμερική), Άνδεις (Νότια Αμερική) και Αυτραλιανές Άλπεις (Ωκεανία).

Οροσειρές και πεδιάδες στον κόσμο

Οι μεγαλύτερες πεδιάδες της Γης είναι :

Ρωσίας, Κίνας, Νοτιανατολικής Ασίας, Ευρώπης, Νίγηρα (Αφρική), Βόρειας Αμερικής, Αμαζονίου (Νότια Αμερική), Μάρει και Ντάρλινγκ (Ωκεανία). 

Οροσειρές και πεδιάδες στον κόσμο

Μεγάλες Οροσειρές της Γης
Οροσειρά	Κορυφή	Υψόμετρο σε μ.	Ήπειρος
Ιμαλάια	Έβερεστ	8.848	Ασία
Καύκασος	Ελμπρούζ	5.642	Ευρώπη
Άλπεις	Λευκό Όρος	4.807	Ευρώπη
Κιλιμάντζαρο	Κιλιμάντζαρο	5.895	Αφρική
Άτλαντας	Τουμπκάλ	4.165	Αφρική
Βραχώδη Όρη	Μακ Κίνλεϋ	6.194	Αμερική (Β)
Άνδεις	Ακονκάγκουα	6.960	Αμερική (Ν)
Αυστραλιανές Άλπεις	Κοσιούζκο	2.228	Ωκεανία

Μεγάλες Πεδιάδες της Γης
Πεδιάδα	Ήπειρος
ΝΑ Ασίας	Ασία
Κίνας	Ασία
Σιβηρική	Ασία
Ρωσίας	Ευρώπη
Ευρώπης	Ευρώπη
Νίγηρα	Αφρική
Βόρειας Αμερικής	Αμερική (Β)
Αμαζονίου	Αμερική (Ν)
Μάρεϊ - Ντάρλιγκ	Ωκεανία

Ανάγλυφο της Γης : η μορφή της Γης με τις οροσειρές, τις πεδιάδες, τους ποταμούς, τις ακτές, τα νησιά κ.λπ.

Γεωμορφολογικά στοιχεία : τα στοιχεία εκείνα που χαρακτηρίζουν τις μορφές του ανάγλυφου της Γης

Ενδογενείς δυνάμεις : οι δυνάμεις που δρουν στο εσωτερικό της Γης

Εξωγενείς δυνάμεις : οι δυνάμεις που δρουν στην επιφάνεια της Γης

Κατακόρυφος διαμελισμός : η μορφολογία μιας περιοχής και συγκεκριμένα οι διαφορές που παρατηρούνται ως προς το υψόμετρο (οροσειρές, οροπέδια, πεδιάδες, κοιλάδες κ.λπ.)

Οριζόντιος διαμελισμός : η μορφολογία των ακτών και συγκεκριμένα οι διαφορές τους ως προς το μήκος και το σχήμα (κόλποι, ακρωτήρια, χερσόνησοι, νησιά κ.λπ.)

Έβερεστ και Μαριάνες

Το υψηλότερο σημείο του πλανήτη μας είναι η κορυφή Έβερεστ, στην οροσειρά των Ιμαλαΐων, που έχει ύψος περίπου 9.000 μέτρα. Το χαμηλότερο σημείο είναι η τάφρος των Μαριάνων, στο μέσο του Ειρηνικού ωκεανού, με βάθος περίπου 11.000 μέτρα. Συγκρίνοντας αυτά τα μεγέθη με τη διάμετρο της Γης (περίπου 12.800.000 μ.) διαπιστώνουμε ότι αντιπροσωπεύουν εξάρσεις (υψώματα και βυθίσματα) μικρότερες σε αναλογία από τις ανωμαλίες που παρατηρούνται στη φλούδα ενός πορτοκαλιού.

Οι συγγραφείς 

Πάουλο Κοέλο : Το Πέμπτο Βουνό (απόσπασμα)

«Σε ανέβασα στην κορφή του Πέμπτου Βουνού, για να μπορέσεις να δεις την κοιλάδα, την πόλη, τα άλλα βουνά, τους βράχους και τα σύννεφα. Ο Κύριος συνήθιζε να διατάζει τους Προφήτες Του να ανεβαίνουν στις κορφές των βουνών, για να μιλήσουν μαζί Του. Πάντα αναρωτιόμουν το γιατί και τώρα μόνο καταλαβαίνω το λόγο: όταν βρισκόμαστε ψηλά, όλα τα βλέπουμε μικρά.

Η δόξα και τα βάσανά μας δεν έχουν πια καμιά σημασία. Όλα εκείνα που κερδίσαμε ή χάσαμε μένουν εκεί κάτω. Από την κορφή του Βουνού μπορείς να καταλάβεις πόσο μεγάλος είναι ο κόσμος και πόσο απέραντος είναι ο ορίζοντας.»

Βρες τις μεγάλες οροσειρές :

Βρες τις μεγάλες πεδιάδες :

Γίνε για λίγο ένας νέος Μαγγελάνος που ταξιδεύει με αεροπλάνο. Ξεκίνα από τον Πρώτο Μεσημβρινό (Γκρίνουιτς, Λονδίνο) με κατεύθυνση προς ανατολικά κατά μήκος ενός παραλλήλου του βόρειου ημισφαιρίου. Ποιες οροσειρές και ποιες μεγάλες πεδιάδες θα συναντήσεις; (Τετράδιο Εμπέδωσης).

Παρατηρώντας τον παγκόσμιο γεωμορφολογικό χάρτη συζητήστε σε ποιες περιοχές του πλανήτη μας αναπτύχθηκαν μεγάλοι πολιτισμοί. Εξετάστε αν το ανάγλυφο ήταν ένας από τους λόγους ανάπτυξης. (Τετράδιο Εμπέδωσης).

Με τη χρήση του γεωμορφολογικού χάρτη βρείτε τα κύρια στοιχεία του κατακόρυφου και του οριζόντιου διαμελισμού της Πελοποννήσου.