7. ΜΟΥΣΙΚΗ
7.1 Εγώ σε συναυλία ;
Το νόημα του κειμένου
Ο πρωταγωνιστής της ιστορίας έχει αναλάβει το φωτισμό μιας συναυλίας, και έχει μεγάλη αγωνία για τα αν θα τα καταφέρει. Τελικά, η συναυλία είχε μεγάλη επιτυχία και ο ήρωάς μας αισθανόταν πολύ χαρούμενος.
Υποκείμενο – Αντικείμενο - Κατηγορούμενο
Υποκείμενο
Σε μια πρόταση αν ρωτήσουμε ποιος ή ποιοι έκαναν ή έπαθαν ή είναι αυτό που λέει το ρήμα, τότε θα βρούμε το υποκείμενό του. Έτσι:
Ποιος μαγειρεύει; Η μητέρα μου
Τα υποκείμενα βρίσκονται όλα στην ονομαστική πτώση και είναι συνήθως ουσιαστικά ή οι αντωνυμίες α΄, β΄ και γ΄ προσώπου εγώ, εσύ, αυτός, εμείς, εσείς, αυτοί :
Εσύ είσαι ο αδερφός του Νικόλα;
Συνήθως αυτές τις αντωνυμίες δεν τις λέμε, αφού εννοούνται εύκολα:
Είμαστε πρωταθλητές. (Εμείς)
Το υποκείμενο μπορεί να είναι και μια ολόκληρη πρόταση που ξεκινάει με το να ή το ότι:
Πρόκειται να πάω διακοπές.
Φαίνεται ότι οι φίλοι μας προτιμούν το ποδόσφαιρο.
Τα ρήματα πρόκειται, φαίνεται λέγονται απρόσωπα.
Αντικείμενο
Αντικείμενο είναι μια λέξη ή φράση που είναι πολύ στενά δεμένη με το ρήμα και τη
βρίσκουμε όταν ρωτήσουμε «τι;» ή «ποιον;».
Το αντικείμενο μπορεί να είναι μια λέξη: Ο Μισέλ πιάνει την κιθάρα του.
ή μια ονοματική φράση: Σβήνω τα φώτα της αίθουσας.
Το αντικείμενο μπορεί να είναι ουσιαστικό: Ο Ιβ κλείνει το μαγνητόφωνο.
ή αντωνυμία: Ο Ιβ μού εξήγησε...
Το αντικείμενο μπορεί να είναι πρόταση: Οι χορδές κοντεύουν να σπάσουν.
Τα ρήματα που έχουν αντικείμενο τα λέμε μεταβατικά, ενώ αυτά που δεν έχουν τα λέμε αμετάβατα. Π.χ.
Αμετάβατα:
Τα ντραμς χτυπούν. Το κοινό χορεύει. Τα φώτα αναβοσβήνουν.
Μεταβατικά:
- με ένα αντικείμενο (Τότε το ρήμα λέγεται μονόπτωτο)
Αναβοσβήνω τα φώτα στον ρυθμό της μουσικής.
- με δύο αντικείμενα (Τότε το ρήμα λέγεται δίπτωτο)
Ο Ιβ μού εξήγησε τι πρέπει να κάνω.
Κατηγορούμενο
Μερικά ρήματα, όπως το είμαι και το γίνομαι, δεν παίρνουν αντικείμενο, αλλά μια άλλη λέξη που φανερώνει ότι το υποκείμενο έχει μια ιδιότητα ή ένα χαρακτηριστικό ή ότι βρίσκεται σε μια κατάσταση. Αυτή τη λέξη τη λέμε κατηγορούμενο. Όταν το κατηγορούμενο είναι επίθετο ή μετοχή, βρίσκεται στην ίδια πτώση, στο ίδιο γένος και στον ίδιο αριθμό με το υποκείμενο.
... ώσπου το τελευταίο ποτήρι να είναι σχεδόν άδειο.
... ένα όργανο το οποίο έγινε γνωστό...
Τι είναι το ποτήρι; → άδειο
Τι έγινε το όργανο; → γνωστό
Τα ρήματα που παίρνουν κατηγορούμενο λέγονται συνδετικά. Τέτοια είναι τα: είμαι, γίνομαι, φαίνομαι, εμφανίζομαι, παρουσιάζομαι, λέγομαι, αποδεικνύομαι, εκλέγομαι, διορίζομαι κ.ά.
Πρόταση – Ονοματική Φράση – Ρηματική Φράση – Υποκείμενο – Αντικείμενο- Κατηγρούμενο
Πρόταση λέγεται μια σειρά από λέξεις η οποία περιλαμβάνει οπωσδήποτε ένα ρήμα και έχει δικό της, αυτοτελές νόημα.
Π.χ. Ο αδελφός του Πέτρου διάβαζε τα μαθήματά του μετά το μεσημέρι.
Η κάθε πρόταση φτιάχνεται από δύο μικρότερες ομάδες λέξεων, που τις λέμε φράσεις: π.χ. τη φράση «Ο αδελφός του Πέτρου» και τη φράση «διάβαζε τα μαθήματά του μετά το μεσημέρι». Την πρώτη τη λέμε Ονοματική Φράση, γιατί σχηματίζεται γύρω από το Ουσιαστικό και τη δεύτερη Ρηματική Φράση, γιατί σχηματίζεται γύρω από το Ρήμα.
Μέσα στην πρόταση ανακαλύπτουμε εκτός από το ρήμα δυο βασικούς όρους της, το Υποκείμενο και το Αντικείμενο. Και τα δύο περιέχονται σε ονοματικές φράσεις :
Το Υποκείμενο είναι η βασική λέξη της ονοματικής φράσης και το ανακαλύπτουμε ρωτώντας ποιος + το ρήμα. Π.χ. Ποιος διάβαζε ; Απάντηση : ο αδελφός. Αυτό είναι το Υποκείμενο και ο βασικός όρος της Ονοματικής φράσης της πρότασής μας. Η μικρότερη φράση "του Πέτρου" συνδέεται με τη φράση "ο αδελφός" και αποτελούν μαζί την Ονοματική Φράση της πρότασης.
Το υπόλοιπο μέρος της πρότασης είναι η Ρηματική Φράση και έχει κεντρική λέξη το Ρήμα (διάβαζε). Μαζί με το ρήμα υπάρχουν δύο ακόμα φράσεις, "τα μαθήματά του" και "μετά το μεσημέρι". Και οι δύο όπως καταλαβαίνουμε είναι ονοματικές φράσεις και έτσι συμπεραίνουμε ότι στη ρηματική φράση εκτός από το ρήμα περιέχονται και μία ή περισσότερες ονοματικές φράσεις.
Το Αντικείμενο είναι η τρίτη σημαντική λέξη μετά το Ρήμα και το Υποκείμενο. Το Αντικείμενο βρίσκεται στη ρηματική φράση και το ανακαλύπτουμε ρωτώντας τι + το ρήμα ή ποιον + το ρήμα. Π.χ. Τι διάβαζε ; Απάντηση : τα μαθήματά του. Αυτό είναι το Αντικείμενο της πρότασης.
Ένα σύνολο προτάσεων που συνδέονται είτε με κόμμα είτε με συνδέσμους αποτελεί μια περίοδο. Αλλιώς, μπορούμε να πούμε ότι περίοδος είναι το μέρος του κειμένου από την αρχή μέχρι την πρώτη τελεία που θα συναντήσουμε.